Vrouwenarbeid tussen 1900-1940: ook de fruitteelt plukte er de vruchten van
99
1
'n paar contactlenze
GOES
TAXI.
If
bij een complete bril of
wF 1 -
2
5
P0
0
Gratis Parkerset
e
1
w*
I
[dubbelglas^
j VOORZETRAMEN j
I
Bé
fsiüoiöiiè
hemden
li
Atot 50% KORTING
R
r»'
GRAND THEATER
S- F
325S
GRATIS FILM
GE
FOTO’S
DAAR KOM JE VOOR
JE PLEZIER
MELIESTE
JU
V
weekblad voor zuid- en noord beveland
1
1
I
MO
IF?
COMBI BACK
Zeeuws Vocaal Ensemble
in N.H. Kerk Kapelle
Verschoore
f ds
Woensdag 13 december .1989 41e Jaargang no. 50
3Ï
fe'
a
Adventsconcert op 21 december a.s.
Ca
EEN KNIPOOG
NAAR DE KERST
op de GEHELE KOLLEKTIE 10%, 25%
Dienstmeisje
de kleuren
de Kerstmode
van
«WKOWKWW
MODE VOOR MANNEN
Kleurvergroting in 5 min:
klaar.WAAR?
5'
I
BRILMIJ
S GLASHANDEL
Druiven
Opkomst
I»
few w
SF
N
In leve ren kopij
redactie i.v.m.
feestdagen
Uitvoering
S.V. Volharding
Deze week:
3
-
I
Zondag... 14.00 u.
X
Göes,
Tegen
Tot ziens bij:
Goes
Filmprogramma vanaf vrijdag 15 t/m 21 december
M
W I N K E l S T A n
I
1
Vrijdag.. 19.00-21.30 u.
Zaterd.. 19.00-21.30 u.
Zondag 19.00-21.30 u.
Maand-dinsd.. 20.00 u.
Woensd-dond. 20.00 u.
o
_l
o
Kindermatinee
A.L.
ucwspielberg
nxDONBUTHn»
■L j
"3-
Lange Kerkstraat 44j
SS
WTO\VGElSSH-..mLSHORMR
bo^SWSPIElffl, '"l™™
W W
Weinig verschil....
Grote Markt 7 Goes tel. 16159
BIBUO^,
I een complete bril of een paar contactlenzen.
1
-BH
i.
•jsjt'
■S$';
V
1
I
i
i vX 1
Lange Kerkstraat 22, Goes.
Fruit sorteren in de veiling van Kapelle. Foto uit 1937.
Parker-set is de "jotter-steel"
uitvoering in een luxe doos.
Winkelwaarde f 32,50.
Aanbieding geldt niet voor
zonnebrillen en kant-en-klare
look-overs.
krijgt u de mogelijkheid om de Kerstman in Goes te ont
moeten. "De enige echte”, zo deelt het bestuur van de
Goese Middenstands Centrale ons mee. En aangezien
we niet lichtgelovig zijn, nemen we dat natuurlijk
voetstoots aan. Overigens speelt de Goese Kerstman
komende zaterdag voor fotomodel. En als de voorteke
nen niet bedriegen mag hij zich komende zaterdag re
kenen tot één van de meest gefotografeerde mannen
op De Bevelanden. Tegen ’n kleine vergoeding kunt u
samen met hem op de foto.
Om aan de zware landarbeid te
ontsnappen én om vast werk te
hebben, gingen veel meisjes al
op jonge leeftijd ’in een dienstje’.
De gemiddelde leeftijd, waarop
dat gebeurde, was omstreeks de
eeuwwisseling 14 jaar. Meestal
aiMttóf
ll
0
Koopavonden i.v.m. Kerst:
woensdag 20 december
donderdag 21 december
vrijdag 22 december
Bilt MURRAY DAN AYKROYD SIGOURNEY WEAVER
HAROLD RAMIS RICK MORANIS
Korte Kerkstraat 9, 4461 JE Goes, tel. 01100-31112
FOTO - VIDEOAUDIO
PEARLE VISION CENTER
Goese Middenstands Centrale
Venijn Stuartweg 26
4462 GE GOES
01100-27854 (2 lijnen)
NE.U»tOUlJ
weuLSTC
zameld uit allerlei sectoren van
de vooroorlogse samenleving.
’Vrouwenarbeid in Zeeland’ be
tekende vooral: werken op het
land. Maar het boek gaat ook
gedetailleerd in op de taak van
vrouwen en meisjes in de huis
houding, visverwerking, mid
denstand en industrie. Het
beschrijft ook de opkomst van
de nieuwe en 'nette' vrouwenbe
roepen (ziekenverzorging en on
derwijs).
HET LAND VOOR ONZE JAARTELLING
^-SUKRILffllvJCDïFIitCm
A AMftt IN.
In de jaren '30 nam in de regio
ook het aantal kassen sterk toe.
Op veel plaatsen ('s-Heer
Arendskerke, Kapelle-Biezelinge
en Krabbend ijke) werd ook ge
probeerd een druiventeelt op te
starten.
Een journalist zag de vrouwen
aan het werk in de kassen en
merkte daarover op: ”ln de
Krabbendijksche druivenkassen
is het nu druk werk bij het kren
ten, d.i. het uitdunnen van de
druiventrossen om de vruchten
de gelegenheid te geven, vol
doende uit te groeien” (1939).
’’Vrouwen hadden rappe han
den: ze lieten niets liggen,” al
dus Elly Kloos in haar boek.
"Het handwerk bij het poten,
rapen, trekken, plukken en
sorteren werd vrijwel uitslui
tend door vrouwen gedaan."
”Het financiële voordeel van het
inzetten van goedkope vrouwen
en kinderen was groot. Om aan
voldoende inkomsten te komen,
moesten ze lange dagen ma
ken” (pag. 65).
Kolveniershof 20
(Van een onzer redacteuren)
GOES KAPELLE - ”Als de vruchten rijpen, dan komt Zee
land in rep en roer”.
inlevering van
deze bon, een originele Parkerset
(ballpen vulpotlood) gratis, bij aankoop van
St Jacobsstraat 27 Vhssingen
Korte Geere 17 Middelburg
Lange Kerkstraat 31 Goes
’’Mocht er voor dien tijd werke
loosheid bestaan, dan is deze -
tenminste op het platteland- als
bij tooverslag verdwenen, zoo-
dra de bessen beginnen te ron
den, de kersen blozen en de
beiers glanzen.”
"In een zeer korten tijd moet een
geweldige hoop werk worden
verricht. Alles wat handen heeft
wordt opgecommandeerd om
struik en boom van zijn vruch-
tenweelde te ontdoen.”
Deze beschrijving uit een tijd
schrift van vóór de Tweede We
reldoorlog (1931) wordt geciteerd
in het onlangs verschenen boek
werk "Rappe handen” van Elly
Kloos uit Goes. Ze beschrijft in
het boek de vrouwenarbeid in
Zeeland in de periode
1900-1940. Ten behoeve van de
publicatie werden gegevens ver-
BIJ INLEVERING VAN UW
VOLLE KLEURENROLLETJE.
Onze 5 sterren staan garant voor
TOPKWALITEIT
ALLEEN DE GOEDE FOTO'S
BETAALT U
SNEL SERVICE
GRATIS FOTO ALBUM
GRATIS NIEUWE FILM
Overigens verschilde de positie
van de Zeeuwse vrouwen en
meisjes uit landbouwersgezin
nen aan het begin van deze
eeuw slechts weinig van dat van
hun lotgenoten in de 100 jaar
daarvóór. Ze werkten in het huis
houden, op het land of als
dienstbode.
Vrouwen zag men in rijen op het
veld: wiedend en potend in de
lente, oogstend in nazomer en
herfst. De vrouw en de kinderen
van de boerenknecht werden
ook als gratis arbeidskrachten
beschouwd. In de Goesche Cou
rant van 1920 plaatste een fami
lie Kakebeeke de volgende
advertentie: ”Met 1 Maart a.s.
gevraagd een gehuwde boe
renknecht. Als zijn vrouw kan
melken, wordt hiervoor afzon
derlijk betaald”.
Uit de tekst van deze adverten
tie blijkt, dat deze werkzaam-
De serie kerkconcerten van dit
seizoen wordt in de N.H. Kerk te
Kapelle donderdagavond 21 de
cember a.s. afgesloten door het
Zeeuws Vocaal Ensemble onder
leiding en met medewerking van
organist Kees van Eersel.
Het gaat om een Adventsconcert
en de aanvang is acht uur. Het is
het eerste concert in het open
baar door genoemd ensemble,
dat in 1988 werd opgericht en
twaalf leden telt.
Het Zeeuws Vocaal Ensemble
zingt werken van L.G. da Viada-
na (Introïtus voor de Adventszon
dagen - Psalm 24), Joh.
Stadlmayer (2 Hymnen voor de
Adventstijd), Fr. de Rivulo (Motet
i
zocht de vader contact met een
boer uit de omgeving en zo werd
het meisje een inwonende meid.
Het jaarinkomen van een boe
rendienstbode was, afhankelijk
van haar leeftijd, 60 tot 100 gul
den per jaar.
’Dienen bij een boer’ betekende
dag en nacht beschikbaar zijn
voor de meest uiteenlopende
werkzaamheden. De werktijd
Heel, héél lang geleden
in het land van de dinosaurus
beginnen Platvoet en z’n
vriendjes aan hel avontuur
van hun leven
Alleen bij Verschoore gen t/m 28 x 35 cm
aan de Grote Markt in T °e mooiste stukken
Goes maakt u zelf zo ’i- uit uw foto uitver
snel uw kleurvergrotin- 3^ groten kan ook.
was vaak 16 uur per dag. De
meisjes moesten het huishou
den doen, vee verzorgen, mel
ken, karnen en melkgerei
schuren. In de oogsttijd moest
ze het land op.
Door de groei van de beteke
nis van de fruitteelt op Zuid-
Beveland vonden steeds méér
meisjes werk op de fruitveilin
gen van Goes en Kapelle.
De veiling van Goes was
"Verbum caro factum est”, Lieb-
hold (Motet ”Da die Zeit erfüllet
war” en het koraal ”Wir
Christenleut”), M. Praetorius
(”Es ist ein Ros entsprungen”),
S. Scheidt (”O Jesulein zart”),
M. Praetorius (”ln dulci jubilo”),
Anonymus (”Psallite”/”Singt
und klingt”), L. Schröter (”Lobt
Gott, ihr Christen”), Van Eersel
("Maria die zoude naar Bethle
hem gaan” en ’’Kindren zwijgt,
dan moogt ge horen”) en G.
Messaus ("Het viel eens hemels
dauwe” en ’’Dies est laetitiae”).
Kees van Eersel brengt op het
Batz-Witte Orgel enkele soli ten
gehore, onder meer van Bach,
Max Reger en Johannes
Brahms. Aanvang acht uur, kerk
open vanaf half acht. De kerk is
verwarmd. Het concert was aan
vankelijk gepland op 16 de
cember.
kelingen toch weer veel hand
werk vergden. Gedoeld wordt
op de opkomst van de fruit
teelt en de groenteteelt.
Tussen de wereldoorlogen groei
de Zuid-Beveland uit tot één van
de voornaamste fruitteeltgebie
den van Nederland. Het snoeien
van de bomen geschiedde veel
al door mannen, maar het fijnere
werk (het dunnen en plukken)
gebeurde vooral door meisjes en
vrouwen.
Geconstateerd wordt, dat zij het
land- en tuinbouwwerk véél
sneller en zorgvuldiger deden
dan mannen. Zo’n driekwart van
de handen, die in de oogst wer
den toegestoken, waren
vrouwen- en meisjeshanden, al
dus een publicatie uit 1939.
Opmerkelijk is de constatering
(op pagina 63), dat op Zuid-
Beveland de mechanisering in
de akkerbouw veel vrouwen
handen overbodig maakte,
vooral tijdens de oogst, maar
dat anderzijds nieuwe ontwik-
31
gesticht in 1905. Vooral in de ja
ren dertig groeide de omzet on
stuimig. In 1933 werd nog 0,4
miljoen kilo fruit verwerkt, in
1939 was dat al 2,5 miljoen kilo.
In het jaar 1949 was de aanvoer
al opgelopen tot 8 miljoen kilo.
Van augustus tot november
werkten in het pak- en sor-
teerstation van de Goese veiling
250 werknemers, van wie 75%
meisjes en vrouwen.
Kort en goed: tuinbouw was
voornamelijk vrouwenwerk.
De reden daarvan wordt in het
boek van Elly Kloos in een
pakkende dichtregel onder
woorden gebracht: "Drukke
oogst eiste rappe handen,
voor het vullen van de
manden”.
(Boek: 'Rappe handen, Zeeuw
se vrouwenarbeid 1900-1940’,
door Elly Kloos, uitgave De Ko
peren Tuin Goes, ISBN
9072138074, prijs f 24,90).
LjU|
De arbeienoogst geschiedde vooral door rappe vrouwenhanden. De foto is uit 1931.
heden soms niet afzonderlijk
werden betaald. Anders be
hoefde het immers niet na
drukkelijk te worden vermeld!
De landbouwers gingen er
maar al te vaak van uit, dat het
totale gezin van de knecht in
het boerenbedrijf de handen
uit de mouwen zou steken. An
ders had de familie Kakebeeke
niet zo expliciet om een ge
huwde knecht gevraagd....
Aanbieding is geldig t/m
23 december a.s.
Slechts één aanbieding of
korting tezelfdertijd
Gratis, of de helft van de
winkelwaarde in contanten
3
verschillende i
kleuren
Drukke oogst eist
rappe handen, voor het
vullen van de manden”
•V.- S-
In de week tussen Kerst
mis en Oudjaar zal De Be
velander wél verschijnen,
voor een goede verwer
king van de redactiekopij
is het echter nodig dat be
richten voor het nummer
van 28 december eerder
binnen zijn dan gebruike
lijk. De redactie voor ge
noemd nummer sluit af op
donderdag 21 december
a.s. om 12 uur ’s middags.
Wie dus redactiekopij
heeft, wordt vriendelijk
verzocht berichten zo
vroeg mogelijk in te
dienen.
T'
gaAK.TWt.fr -
Zaterdag 16 december houdt s.v.
Volharding te Goes haar
2-jaarlijkse uitvoering. Alle groe
pen van de vereniging zullen
hier aan deelnemen. De uitvoe
ring in het Sportcentrum
"Goes” begint om 19.30 uur en
eindigt omstreeks 22.00 uur. Er
worden demonstraties gegeven
door kleuters, junioren en vol
wassenen in alle takken van de
turnsport. Er kan dus gekeken
worden naar keurturnen, kleu-
tergym, jazz-dance, acro-gym,
minitrampolinespringen en
tumbling.
De toegang voor volwassenen is
f 2,50, inclusief lot voor de verlo
ting; kinderen betalen f 1,50.
COUWBiAPiGURfS^
CHOSTBUSTWSII - EJlNIf HUDSON ANNIE POTTS nRANCf fDfiMAN
SERNlf BRIUSTEIN ;0E MfWUCK MlOAfl C GROSS - HAROLD RAMIS v DAN AÏKROVD
oa?— ''V^WANPr’MAN -
