Brouwershaven
Boormossels
I
Evenementenlijst
HAAMSTEDE - BURGH
Hoog-
xs-
en
laag
water
J
't
I
W’!
9 JULI 1965 No. 3
Gratis verspreiding te Burgh, Haamstede, Renesse, Scharendijke en Brouwershaven
Brouwershaven nu
V.V.V. BROUWERSHAVEN
Laagwater
n.m.
v.m.
n.m
v.m.
voor
B1DC0UR1NT
10—16 juli
Hoogwater
der
de
die
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
23.41
12.24
13.17
13.58
14.37
15.13
15.47
5.13
6.13
6.56
7.37
8.16
8.52
9.26
17.20
18.27
19.20
20.01
20.40
21.16
21.50
i
l
11.17
0.10
0.53
1.34
2.13
2.49
3.23
is een bezoek ten volle waard.
Het gebouw maakt een diepe
indruk op een ieder die het be
treedt. De kerk onderging een
uitwendige restauratie in de ja-
ren 1876 tot 1892 en een algehele
grondige restauratie in de jaren
1955 tot 1963. Zij pronkt thans
in volle glorie en getuigt van
een groots verleden. Het is niet
met zekerheid te zeggen waar
om het gebouw zo groot is opge
zet; Brouwershaven telde nim
mer meer dan plm. 1900 inwo
ners. Men neemt aan, dat het is
gebouwd toen men grote ver
wachtingen had van de toe
komst (dé stedekroon van Graaf
Floris V?). In ieder geval kwam
de ruimte goed van pas toen al
le zeelui, die Brouwershaven
aandeden, verplicht onder lei
ding van de kwartiermeester of
bootsman ter kerke togen....
Verder kunnen nog worden ge
noemd: het waaggebouw en het
jagershuis, twee oude gebou
wen die wijzen in de richting
van de vergane glorie.
Het Slingerbos is een heel lief
park, waar het plezierig wande
len is. Aan het einde ervan vindt
men de zgn. kruitberg, een vroe
ger kruitmagazijn in de stads
wallen. Daar dichtbij moet ook
een der stadspoorten, de haven
of steenepoort hebben gestaan.
1838 het Brouwershavense Gat
opnieuw werd betond. Van 1840
tot 1860 was Brouwershaven de
drukste zeehaven van ons land.
Er vielen elke maand 80 en
meer schepen binnen en vele
schepen gingen op de rede voor
anker. Het was een zeer belang
rijke overslaghaven voor Rot
terdam en Dordrecht. Er waren
eigen consulaten, notarissen, er
was een loodsdienst, een recht
bank. een belastingkantoor en
liefst 27 hotel-café’s. De haven
liep toen door tot waar nu de
muziektent staat.
In 1870 trof Brouwershaven de
tweede en nu definitieve klap:
Rotterdam kreeg zijn recht
streekse verbinding met de zee.
Deze slag kwam Brouwersha
ven niet meer te boven.
'rtiïK
Zoals zijn naam al doet vermoe
den komt hij uit Amerika. Om
streeks 1890 werden de eerste
Amerikaanse boormossels in
Engeland gevonden. Zij waren
naar alle waarschijnlijkheid met
ingevoerde oesters meegekomen.
Zij konden in de Noordzee goed
aarden en weldra begonnen zij
hun zegetocht langs de kusten
van Engeland, Noord-Frankrijk,
België en Nederland. Inmiddels
hebben zij Denemarken al be
reikt en reikt hun gebied van
Boulogne tot het Skagerak. Op
onze kust werd de eerste in 1905
bij Noordwijk gevonden. Dat
was toen een hele zeldzaamheid,
maar 15 jaar later waren zij al
overal op ons strand te vinden.
Dat zo’n honkvast dier als een
boormossel zich zo snel over
een groot gebied kon versprei
den komt doordat het in zijn
prille jeugd eerst enige weken
als larf je rondzwemt. In die tijd
kan het, geholpen door wind en
zeestromen, zich over een flinke
afstand verplaatsen.
J. VIERGEVER.
Zowel het grasduinen in de
Brouwershavense geschiedenis
(denk b.v. aan de spinhuisboef
Abraham Magaris. die zich als
dokter Johan Cato Kamerling
in Brouwershaven vestigde en
de dochter van de burgemeester
trouwde, maar later gebrand
merkt werd), als het bezoeken
van het huidige stadje, brengt
een -aangename ontspanning en
verrijkt de geest. Daarom kun
nen wij een bezoek aan de smal-
stad zeer aanbevelen. U bent er
van harte welkom!
Vele eeuwen geleden lag het
strand veel verder zeewaarts
en waren de duinen veel breder.
Er lagen zelfs grote plassen met
riet en elzen in. Maar de zee
drong steeds vgrder op. De dui
nen werden smaller en stoven
ook verder landwaarts. Bij laag
water krijgen wij nog iets van
dat oude land te zien. Dat zijn
de veenbanken, die wij vooral
tussen Westenschouwen en de
Vuurtoren vinden. Dat veen is
de bodem van de vroegere duin-
plassen. De resten van riet en
elzen zijn nog vaak te herken
nen. Ook de vroegere bewoners
hebben er hun sporen in achter
gelaten. Scherven en een heel
enkele maal zelfs een hele pot
uit de dagen van Karei de Gro
te werden er in gevonden. En
dat er vroeger herten door ons
duin zwierven, weten we door
hun geweien, die in het veen
gevonden werden. Maar nu heb
ben de zeedieren deze oude bo
dem in bezit genomen. Dat wa
ren in het bijzonder de boor
mossels. In het altijd in bewe
ging zijnde zand kunnen zij hun
gangen niet maken. Daarvoor
hebben zij een steverige bodem
nodig. Het veen bood daartoe
een goede gelegenheid. Sommi
ge veenbanken zitten dan ook
vol gaten, terwijl de schelpen
er nog vaak in zitten. Deze ga
ten werden door de boormossels
zelf gemaakt. Met de scherpe
ribbels en tandjes op hun schelp
hebben zij het veen weg geraspt
en zo drongen zij dieper door.
Als klein schelpje begonnen zij
hun gang te maken, en naar
mate zij groeiden werden de
gangen steeds wijder. Vandaar
dat zo’n boormossel nooit zijn
gang kan verlaten. Het begin is
daar te klein voor en achteruit
boren gaat niet, want die scher
pe ribbels zitten alleen aan de
voorkant. Zij zitten dus wel
goed beschermd tegen eventuele
belagers, maar er schuilt toch
ook een gevaar in. Soms wordt
een veenbank wel eens onder
het zand bedolven en dan zijn
zij ten dode opgeschreven. Tus
sen de aangespoelde schelpen
kunnen wij altijd ook dë boor
mossels vinden. Het zijn lang
werpige witte schelpen met aan
de voorzijde scherpe richels.
Wie goed zoekt, zal drie ver
schillende soorten vinden. Twee
ervan zijn gemakkelijk te her
kennen aan de omgeslagen
voorrand. De grootste van dit
tweetal is de ruwe boormossel.
Hij is kort, gedrongen en stevig.
De losse schelpen zijn vaak ge
noeg te vinden, maar in het
veen op het strand zitten zij
bijna nooit. Zij leven wat ver
der uit de kust in dieper water.
Zij boren niet alleen in veen
en klei, maar ook in steen, al
moet die dan niet zo heel hard
zijn. Vooral die steenbewoners
zijn stevige, zware knapen. De
andere soort, de witte boormos
sel, is veel slanker en teerder.
Vroeger was dit onze algemeen
ste boormossel, maar zestig jaar
geleden heeft hij een geduchte
concurrent gekregen. Dat was
de Amerikaanse boormossel. De
ze lijkt heel veel op onze witte
boormossels, maar hij mist de
omgeslagen rand. Aan dit ken
merk zijn zij heel gemakkelijk
te onderscheiden.
Wie het eiland Schouwen-Bui-
veland bezoekt (en het zijn er
tegenwoordig velen) doet ook
Brouwershaven aan, de stad
van Vader Cats. Om deze kleine
stad betei- te leren kennen, dui
ken we even in de historie,
waarin we interessante gege
vens tegenkomen.
In 1285 gaf „Der Keerlen God”
(Graaf Floris V) opdracht een
haven te graven in het toenma
lige dichtgeslibde Duivenee. een
stroom, die langs het toen
bloeiende Brijdörpe liep en uit
mondde in zee, op de plaats
waar nu Brouwershaven ligt.
Zo ontstond Brouwershaven In
een oorkonde van 1474 wordt
deze plaats genoemd onder „de
goede steden”. In 1582 gaf Prins
Willem I Brouwershaven het
recht wallen aan te leggen.
Toen dit werk in 1590 voltooid
was, had Brouwershaven ook
de gedaante en het karakter
van een stad gekregen, een
smalstad In de periode van
1591 tot 1641 bouwde men er
vijf poot-en. Het moeten grote
poorten geweest zijn, versierd
met do wapens van Zeeland,
van Brouwershaven en van
Bourgondlë.
Woensdag 14 juli: 10.00 uur
natuurwandeling door bos en
duin van het slot Haamstede.
Vertrek bij ingang slot tegen
over hotel Bom te Haamstede.
20.00 uur precies kleurenfilm
,Schouwens Westhoek”, zaal Ta-
venu van hotel Bom te Haam
stede. Kassa open 19.15 uur.
Donderdag 15 juli: 20.00 uur
precies kleurenfilm „De bewo
ners van de Inlagen”, zaal Ta-
venu van hotel Bom te Haam
stede. Kassa open 19.15 uur.
RENESSE
Zaterdag 10 juli: 12.00 uur
mars deelnemers aan het mu
ziekconcours vanaf Dorpshuis.
13.00 uur sportveld begin Laóne
muziekconcours.
20.00 uur dansen in het Dorps
huis met The Wilco’s.
Dinsdag 13 juli: 10.30 uur
bezichtiging Herv. Kerkgebouw.
20.00 uur bioscoop Dorpshuis,
„De meisjes van Immenhof”,
voorverkoop maandag en dins
dag van 9.00-11.00 uur.
Woensdag 14 juli: 14.30 uur
strandmozaiek bij strandpavil
joen „Zee en Duin”, duinover-
gang Oude Moolweg.
17.00 uur Veilig Verkeer-avond-
rit, afdeling Schouwen, voor au
to’s, motoren en scooters. Start
Dorpshuis.
20.00 uur dansen in het Dorps
huis met The Wilco’s.
Donderdag 15 juli: 20.00 uur
bioscoop Dorpshuis: „Schlag auf
Schlag”. Voorverkoop woensdag
en donderdag van 9.00-11.00 uur.
Bovenstaande tabel geldt
het gehele strand rond Schou-
wen’s duinstreek. Alleen houde
men met het volgende rekening:
in de eerste uren komt de vloed
van de zuidkant opzetten door
het Westgat, doch in de laatste
twee uur massaal over de ban
ken en in de Oosterschelde en
’t Brouwershavense Gat vrijwel
gelijk. Het verschil in hoogwa
ter te Westenschouwen is onge
veer 10 minuten eerder.
Nu we dit allemaal weten gaan
we het stadje binnen en vinden
er in het najaar (15 september
tot 15 december) een vrij druk
havenverkeer in verband met
de afvoer van bieten. Andere
goederen, zoals stro, beurtvaart-
goederen. kolen e.d. worden se
dert een vijftiental jaren meer
en meer over de weg vervoerd.
In de zomer is er weinig goede
renvervoer via de haven: Zij
gaat zich meer en meer instel
len op het herbergen van jach
ten, waarvan zij er in de toe
komst zeer vele ligplaats zal
bieden.
Als we op het Havenplein rond
kijken. valt ons oog allereerst
op het standbeeld van Brou
wershavens grote inwoner: Ja
cob Cats, aan een ieder bekena
Hij werd in Brouwershaven ge
boren (zijn geboortehuis staat
er nog) op 10 november 1577 en
het standbeeld werd opgericht
in 1829. In 1655 schonk Jacob
Cats zijn geboortestad een kost
baar boekwerk: een volledige
verzameling van „al zijn wer-
cken, zo oude als- nieuwe”. Hij
zou Vader Cats niet zijn als hij
het niet aanbood met een ge
dicht, dat besluit met de veel
zeggende woorden: Het sal nog
leven in de tijt, als ghij en ick
begraven sijt.
Het stadhuis, nu in restauratie,
heeft een prachtige gevel, die
dateert van 1599. Het achterste
gedeelte van het gebouw is ech
ter veel ouder. Het stadhuis is
volgens deskundigen een
fraaiste voorbeelden van
Vlaamse renaissance-stijl.
in ons land nog bestaan. Boven
de ingang staat geschreven „Lex
reipublicae conservatio” (De wet
is de hoedster van het gemene
best). In 1573 bezat het stadhuis
volgens een oude bron nog
„eenen becwaamen tooren”, ter
wijl in 1840 nog wordt gezegd,
dat het stadhuis een toren met
slagklokken en een uurwerk
bezit. De toren is nu verdwenen
In 1820 werd het gebouw „ver
beterd” uit de opbrengst van de
gesloopte poorten.
De monumentale Ned. Herv.
kerk is zéér oud. Over de bouw
datum is men het nooit eens
kunnen worden, maar velen ne
men aan dat een begin met de
bouw gemaakt werd in 1293. Het
De bloei van de stad, die om-*
streek.: 1590 was begonnen,
kreeg door de watervloed op 26
januari 1632 een geweldige klap.
Er spoelde één poort weg. vier
bruggen en vele huizen, vrucht
bare polders buiten de veste
werden door het zoute zeewater
overspeeld en de diepe stads
grachten werden met slik en
zand gevuld. Door dit laatste
verloor Brouwershaven goed
deels zijn krijgskundige beteke
nis. In 1820 werd de laatste der
vijf poorten afgebroken. Het
dieptepunt voor de stad kwam
in 1822. toen er nog maar 332
inwoners werden geteld, als ge
volg van. een grote brand en
ziekten
Er kwam nieuwe bloei toen in
