)E GESCHIEDENIS VAN
5E RECREATIE
t
1
Wilt U
li
VOETGANGERS!
Hoog
en
laag
water
8
I
WAARSCHUWING
Beziensw aardigheden
3 lull 1970 No. 4
Gratis verspreiding te Burgh, Haamstede, Renesse, Scharendijke en Brouwershaven
historie
men
een duinvalleitje welriekende
HUIB BOOGERT
12.40
13.29
14.19
Wilt U lekker eten, uw fris
drankje of kopje koffie gebrui
ken, een boottocht maken langs
de Zeeuwse kust, de deltawer
ken van nabij bekijken of fijn
alleen of gezamenlijk een hen
geltje uitgooien, musea bezoe
ken, een stukje grond of een
geschikt voorwerp, vanaf het
strand in zee te begeven.
Mogelijk kunt U in
nachtorchis vinden.
in
zo
te
v.m.
3.34
4.09
4.44
5.18
5.52
6.28
7.05
7.50
n.m.
21.45
22.22
22.59
23.35
niet zo
„ieder-
Laagwater
v.m.
9.21
9.57
10.35
11.12
11.52
0.17
0.59
1.49
huisje kopen, paardrijden, ge
nieten van cabaret of een gezel
lige dansavond, geld wisselen
ofoch, noemt U maar op,
het staat allemaal in de adver
tenties in deze badcourant.
waaruit U een keus kunt maken.
HAAMSTEDE
Vuurtoren. Dagelijks te bezich-
I tigen (behalve zaterdag en zon-
Houdt u aan de volgende voor
schriften:
Zwem
water. Dit is zéér gevaarlijk!
Het is niet toegestaan zich
met een roeiboot, kano, rub-
plaats tot ontwikkeling geko
men. In Duitsland ontstonden de
eerste „zeebadinrichtingen aan
de Oostzee. De Atlantische- en
Noordzee-kusten van Europa
waren tot dan toe nauwelijks
bezocht.
Pas in 1820 kwam het zeebad
Scheveningen tot ontwikkeling,
bijna honderd jaar na het begin
in Engeland. Daarna kwamen
vrij kort na elkaar, een aantal
andere badplaatsen in Neder
land op: Zandvoort in 1828,
Domburg in 1835. Katwijk in
1840, Ameland in 1853 en
Noordwijk in 1866. Deze gege
vens ontlenen we aan het rap
port „De Nederlandse kust als
recreatiegebied”, dat de Vere
niging Contact Noordzeekust-
gemeenten vorig jaar heeft uit
gebracht.
In dat rapport staat ook dat het
niet toevallig is dat een badhuis
uit die tijd „Kurhaus” werd ge
noemd. Die Duitse term valt als
volgt te verklaren: in tegen
stelling tot Frankrijk en België
(waar de Engelse elite veel bij
droeg tot het ontwikkelen van
de badplaatsen) is in Nederland
steeds sprake geweest van een
belangrijke Duitse invloed. De
ze invloed deed zich overigens
niet uitsluitend gelden in deze
eerste fase, maar die heeft zich
tot 1970 uitgestrekt. De percen
tages Duitse bezoekers variëren
van plaats tot plaats (aan de
kust) niet voor niets van 25 tot
75 °/o
Kort na 1920 werd een nieuwe
ontwikkeling zichtbaar: het
kamperen komt in zwang. De
romantische, kleine tentjes vie
len aanvankelijk te signaleren
in de duinen (wie had toen ooit
gehoord van een camping?).
Zo’n tien jaar daarna begon de
kust pas écht aantrekkings
kracht te krijgen, vooral ook door
de kleine man. Men denke in
dit verband aan de liedjes van
Louis Davids: „We gaan naar
Zandvoort, we gaan naar zee
Een ndere vreemde gewaarwor
ding op de stranden van vroe
ger waren de witte buikjes en
ruggetjes, want de bruine huid
werd destijds nog verguisd als
„behorende bij de werkman”.
Hierin kwam echter snel veran
dering: ieder stelt bijzonder veel
.prijs op een tintje en ieder
doet in de zon zijn best om
maar zo gauw mogelijk van
kleur te verschieten. En te
gen (Scheveningen en Zand
voort). Bovendien was Domburg
in die tijd afhankelijk van de
postkoetsverbinding met Mid
delburg
De kustontsluiting door rail-
verbindingen was omstreeks de
laatste eeuwwisseling lang niet
voltooid. Pas de popalisering
van het gemotoriseerde vervoer
heeft tot een fundamentale ver
andering geleid. Door de stede
lingen uit het achterland werd
teen de dichtsbijzijnde kust als
niet bij eb of laag n, i-
De nieuwe bepalingen voor
voetgangers schrijven voor,
dat u links van de rijbaan
berboot, rubberband, lucht- moet lopen. Waar voet- of
bed of enig ander tot drijven rijwielpaden zijn, dient
deze te volgen.
dag) van 9.30-11.30 uur en van
14.00-16.00 uur. Toegangskaarten
verkrijgbaar in het nabijgelegen
woonhuis.
Plompetoren. Te bezichtigen da
gelijks. Sleutel te verkrijgen bij
de nabij gelegen boerderij van de
heer M. O. Hanse. Toegangsprijs
25 cent.
Uitkijktoren, nabij pompstation
„De Blinkert”, A. v. d. Weijde-
weg. Toegang gratis.
DREISCHOR
Herv. kerk. Bezichtiging dage
lijks van 10.00-17.00 uur. Toe
gang gratis. Er staat een busje.
BROUWERSHAVEN
Herv. kerk. Bezichtiging iedere
dag (behalve zondag) van 1.3.30-
16.00 uur onderr geleide van me
vr. A. Rijnberg-Dalebout, Mo
lenstraat 62. Toegangsprijs: 60
cent. Voor groepen, ook buiten
bovenvermelde uren, in overleg
met de kosteres mevr. De Jonge-
Hoekman, telefoon (01119) 468.
ZIERIKZEE
Gemeentemuseum, stadhuis. Van
maandag tot en met zaterdag
geopend. Toegangsprijs 50 en
25 cent.
Burgerweeshuis: Nederlandse
beeldhouwers in de binnentuin;
antiekbeurs in het gebouw zelf
(kleine stukken); maandag tot
en met zaterdag 10.00-17.00 uur;
vanaf 26 juni; toegang f 1,50/1-,.
een tintje en
de zon zijn best
gauw mogelijk
verschieten. En
genwoordig is het al zover dat
men „straal voor gek” loopt
met een huid die door de zon
nog niet is verkleurd. Menige
toerist besteedt dan ook fat
soenshalve veel van zijn kost
bare vakantietijd aan het bruin
(of rood) worden. De vroegere
ontwikkeling van de recreatie
hangt uiteraard ten nauwste
samen met de mogelijkheden
van verkeer en vervoer. Het
is niet verwonderlijk dat de
twee eerste badplaatsen in ons
land zijn gegroeid aan het
einde van spoorwegverbindin-
ESTERSCHOUWEN - Een
kantieganger, die in de zo-
jrmaanden zijn domicilie ver-
it om koers te zetten naar het
rd waar hij zijn vakantie zal
Sn doorbrengen, ervaart het
vanzelfsprekend dat hon-
fdduizenden andere toeristen
(elfde gedachten hebben. Op
perse vrijdagen en zaterda-
•i speelt zich dan ook een
ksale volksverhuizing af, die
Ws gelijke in de
uwelijks kent.
eh is het helemaal
ir.zelfsprekend” dat
op vakantie gaat”. Het is
maar sinds de laatste vier
ijf jaar dat recreatie een ge-
:ngoed is geworden. Daarom
1 het bijzonder interessant
1 om eens terug te gaan naar
18e eeuw de tijd, waarin
(trecreatie opkwam. Het was
’die tijd in het buitenland
(ar de kustrecreatie zich het
kt ontwikkelde) en later ook
Nederland slechts een privi-
®dat uitsluitend was voorbe
lden aan enkele beter-gesitu-
Ben.
het begin van de badplaat-
pntwikkeling stond het soci-
•medisch aspect vporop.
ds in 1660 publiceerde dr.
tie in Engeland een boek,
Irin hij de geneeskrachtige
king van het zeewater en
- een verblijf aan zee sterk
beval. Hij onttrok daarmee
I verschijnsel aan de verge-
leid, waarin dit sinds het
neinse keizerrijk was geraakt,
de eerste helft van de 18e
|v begon in Engeland de
rlijkse trek naar de kust:
d 1730 ontwikkelden Scar-
bugh en Brighton, en rond
1 Blackpool en Margate zich
Jot badplaatsen van beteke-
Uiteraard betrof het hier
Ir een kleine groep meere
in”, die al spoedig daarna de
nse Rivièra ontdekten en zo
verblijf aan de kust als
Ichijnsel overbracht naar
Europese vasteland. Nice en
Ires zijn omstreeks 1760 door
ïemst van Engelsen als bad-
pi -12 juni 1970
Hoogwater
n.m.
15.58
16.33
17.06
17.42
18.15
18.49
19.28
20.15
„eigen kust” ervaren en dit had
een grote toename in het kust-
bezoek tot gevolg.
Schcuwen-Duiveland was in
die tijden slecht bereikbaar. Het
was nog een eiland. Grevelingen-
dam en Zeelandbrug waren ob
jecten. die alleen nog maar in
de wildste fantasieën voorkwe
men. De enige verbindingen
met de gebieden over water wa
ren een aantal veerdiensten.
Toch is het welicht die slechte
bereikbaarheid geweest die
Schouwen-Duiveland (en met
name de Westhoek van Schou
wen) in de belangstelling
plaatsten: het eiland was er
vrij ongerept bij gebleven en
het was nog een oase van rust
en gemoedelijkheid. Dat zijn
dan ook de aspecten geweest,
die de eerste recreanten naar
Schouwen trokken. De eventue
le wachttijden bij een veerpont
namen ze graag voor lief. De
roep verspreidde zich evenwel
en steeds méér belangstellenden
zochten het eiland op. De wa
tersnoodramp in 1953 bracht
uiteraard een tijdelijke stopzet
ting van de recreatie met zich
mee. Toen Schouwen-Duiveland
evenwel weer na 1953 op orde
was gekomen, kwamen de stro
men toeristen in nog grotere
hoeveelheden op het eiland af.
De openstelling van de Greve-
lingendam in 1964 werd, behal
ve door hen die bij de eilande
lijke economie sterk betrokken
zijn, ook door toeristen als een
zegen ervaren. Met name voor
de Rotterdammers werd het ei
land gemakkelijk bereikbaar.
Niettemin bleef het veer Zijpe-
Arma Jacoba Polder bestaan.
En niettemin bleven daar op
hoogtijdagen wachttijden van
14 a 16 uur voorkomen
Het behoeft nauwelijks betoog
dat ook in de recreatie de laat
ste jaren een stroomversnelling
is ingetreden, die aanleiding
heeft gegeven tot een nog on
overzienbare schaalvergroting
in de kustrecreatie.
De oorzaken daarvan zijn be
kend. Ze liggen in feite voor de
hand: het grotere besteedbare
inkomen, de groeiende mobili
teit van steeds grotere bevol
kingsgroepen. de toename van
de vrije tijd en de drang om „er
op uit te trekken”.
Het is iedereen van harte ge
gund!
