Schouwen al bewoond
sinds begin van jaartelling
I
A
Schouwen
SCHOl WEN-DUIVELAM)
Zeeland is één
Cirkel
Nog altijd
van de weinige streken op aarde waar men kan
reizen zonder toerist te zijn".
SCHOUWERS BADCOURANT PAGINA 4
Archipel
vervoerd. Daardoor kreeg Brou-
bewoning
voor.
van
en
De naam Schouwen” (dus met
de
zoals
in
ze
curtis
(burcht)
sche
gesticht,
Die bewoning door mensen van
elders is de autochtone Schou-
weinig of geen bier was gebrou
wen, werd in het huidige Brou
wershaven voor heel Zeeland
bier aangevoerd vanuit Holland
(met name uit Delft). Het werd
in het stadje opgeslagen en kort
daarop verder door heel Zeeland
vervoerd. Daardoor kreeg Brou
wershaven zijn eerste welvaart,
en ook zijn naam.
«Ut HxAMxtt i»t
In de middeleeuwen was Schou
wen een archipel van (deels om-
kade) eilanden, die door verzan
ding van de diverse scheidings-
kreken tot een aanééngesloten
geheel werden gevormd. Dit
proces was vóór 1600 voltooid
De afgelopen tientallen jaren
zijn door kartografische diens
ten bodemonderzoekingen ge
pleegd, die deze theorie van het
„aaneengegroeide eilandenrijk”
nog eens bevestigd hebben.
Gaandeweg groeide Schouwen
in de loop der eeuwen, dankzij
de zee (of misschien beter: on
danks de zee) tot het gebied dat
het nu geworden is. De zee is
altijd van levensbetekenis ge
weest voor het eiland. Vandaar
wellicht de opmerking van ir.
P. J. ’t Hooft in zijn boekje
„Dorpen in Zeeland”, die van
deze vorming van de provincie
zegt: „Je begrijpt niks van Zee
land, als je niet óók iets van het
water begrijpt”.
Veel dorpen in Zeeland hadden
in de eerste eeuwen van hun
bestaan de functie van een „ves
ting”. niet tegen aanvallers van
buitenaf, maar tegen de keer op
keer toeslaande zee. Het dorp
verschaft veiligheid tegen over
stromingen. Op veel plaatsen in
Zeeland kwamen hoge heuvels
voor, vermoedelijk vluchtber-
gen. Daarop kwamen de eerste
.anusueeK). c/e aanuuiu.ng x-a- vormen van bewoning voor,
gus is in de loop der jaren ver-
wenaar al lang niet vreemd
meer. Ten eerste is hij eraan ge
wend geraakt, maar ten tweede
is er eigenlijk niks nieuws onder
de zon: reeds omstreeks het be-
gin van onze christelijke jaar
telling werd Schouwen al per-
manent of tijdelijk bewoond
door mensen van elders. Er wer
den de laatste 60 jaar Germaan
se vondsten gedaan op de kop
Volgens het standaardwerk No
mina Geografica Neerlandica
heeft Schouwen zijn naam te
danken aan de rivier, die langs
de zuidelijke oever stroomde, nl.
de Schelde (destijds genaamd
Scaldis). In de vroegste beschrij
vingen en op oude kaarten komt
Schouwen voor onder de naam
Pagus Scaldis, hetgeen betekent
Schelde-gouw (een gouw is een
landstreek). De aanduiding Pa-
Toch schijnt de aantrekkelijk- In de 7e eeuw werd de Franki-
heid van Schouwen er sinds dat
jaartal niet op achteruit te zjjn vermoedelijk ten zuidoosten van
gegaan. Immers, de gemeente Burgh, op het hoge terrein, dat
Westerschouwen herbergt in de
zomermaanden constant een I
aantal toeristen, dat 25 tot 30 i
maal zo groot is als zijn eigen
inwonertal!
nu in de volksmond nog het
Hoge Burgh heet. Het is cirkel
vormig met een doorsnee van
enkele honderden meters, en le
verde in het verleden al ontzet
tend veel scherven op. mede
doordat een deel van het Hoge
Burgh in gebruik is als kerk-
j? ï’tj’XC
Deze histo :>che woorden liet de j
reisverhalenschrijver P. H. Rit- I
ter jr. aan zijn gedachtenwereld
ontsnappen, toen hij in zijn boe
kenserie ..Sentimentele aard
rijkskunde' 'over Zeeland sprak.
Hij vindt Schouwen-Duiveland
ook anders dan alle Zeeuwse ei
landen. „Het is ruiger. De grote
winden waaien er feller over de
grijze bouwlanden dan ze het
doen over de kleine akkers van
bijv. Walcheren", vermeldt hij.
Hij verklaart in, zijn reisbe
schrijvingen in het kort, waar
om je in Zeeland niet persé toe
rist behoeft te zijn om er uit
gebreid te kunnen reizen: „Wat
er aan schoonheid leeft, maakt
deel uit van de sfeer van het
land. Je gaat erheen om de een
zaamheid terug te vinden, de
eenzaamheden van het land-
schap, de eenzaamheden van uw
eigen ziel. Zeeland is een wijde
ruimte, waar hemel en zee sou-
verein zijn”.
Nog één zin willen wij u niet
onthouden: ..Op Schouwen huist
’s zomers een zonderlinge kolo
nie van vagebonden, die het le
ven aan zee bóven de badkapel-
len en bridge-geneugten bege
ren”. En dan begrijpt u inmid
dels al wel. dat het boek niet
helemaal meer van toepassing
is op de huidige tijd: het werdJ terrein bij Burgh,
geschreven in 1951
dwenen en Scaldis (het land) is j
burcht zijn naam heeft ontleend. 1 vervormd tot Schouwen. De an-
hof. De oudste (Merovingische)
scherven dateren uit de 7e
eeuw.
De burcht was niet van steen:
dat was te duur en te omslach
tig. Naar vroeg-Romeins voor
beeld werd een hoge aarden wal
opgeworpen (bestaande uit een
muur van balken en planken,
met zand of teelaarde er tussen)
en eromheen een droge gracht.
Binnen deze versterking werden
veel woningen opgetrokken.
Behalve dat Burgh aan deze
buivm i.aom „clii vnucciiu, -
is de vorm van de burcht nog te dere naam Scaldis (nl. de rivier) j
zien binnen de cirkel, die wordt is Schelde geworden en heeft
ve gevormd door de Weeldeweg- dus zijn oorspronkelijke beteke-
van hê't'e'ïiand/üiï'eën tijd die Kerkstraat-Leliëndaleweg. Bin- nis behouden.
nen deze cirkel loopt de grond, Scaldina, Scoldma. Scolden
naar het midden toe, naar boven Scouden zijn ook veelgebruikte
op.
Waaraan hét dorp Haamstede -ven. axinpidod isaaui. ap una uag
zijn naam te danken heeft, is I uatuoipooA uapuoifjoo ojoSooja
niet precies bekend. Er staat een
oud slot, dat volgens de Latijnse
verzen van kasteelheer Jacob
van de Einde al 400 jaar moet
hebben bestaan, vóórdat het in
1525 afbrandde.
I Renesse heet naar „riedenesse”,
dat nat of waterachtig rietland
betekent. Riet schijnt inderdaad
aan de zuidkant van Renesse
(vooral achter slot Moermond)
gul en weelderig te hebben ge-
groeid. Het zeer aanzienlijke ge-
slacht Van Renesse (oorspronke
lijk afkomstig uit Zuid-Beve-
land) ontleende aan Renesse
zijn naam. Ene Dirk was de eer
ste heer Van Renesse. Hij stierf
in 1207 en werd voor het Groot
Altaar in de kerk van Renesse
begraven.
Brouwershaven is slechts gaan-
i deweg ontstaan als stadje. Als
er ('n de 'Ie eeuw) in Zeeland
gftwwl - - -*
de hedendaagse schrijfwijze)
komt als zodanig voor het eerst
voor in 1428. namelijk in Van
den Bergh’s Oorkondenboek.
De geschiedkundige Verheije
van Citters gaat evenwel uit
van een andere (minder geci
teerde) oorsprong. Volgens hem
zou het „land van Schouwée”
betekenen: het land van het ko
kende, ziedende, woeste water,
zoals het door elders wonenden
genoemd werd, terwijl het bij de
eilandbewoners zelf als Lacus
of Poel bekend was.
Een volgende mogelijkheid is
herleiding uit de Nederduitse
taal, waar het woord „Schou
wen” vaak wordt gebruikt voor
ons begrip „bedijken
moet liggen tussen 100 v. Chr.
en 500 n. chr. Frankische vond
sten duiden heel duidelijk op
bewoning tussen 500-1000 n.
Chr.
Het is méér dan waarschijnlijk,
dat het dorp Burgh een Franki- I
sche nederzetting is geweest,
bewoond door.Karolingers. On
der het huidige kerkhof en de
omliggende akkers liggen uitge
breide Frankische nederzettin
gen. Koolzwarte standsporen
(met scherven erin) tekenen zich
duidelijk tegen de grijze klei af.
Er werden o.m. een zeer gave
benen haarnaald en een schaats
teruggevonden. Bij opgravingen
in 1916 achter de toenmalige
openbare lagere school (nu pand
Kerkstraat 3 te Burgh) werden
gele scherven gevonden en het
zelfde gebeurde bij het plaatsen
van een weegbrug op het RTM-
I Het is in dit verband interes-
sant om ook eens na te gaan.
J® j waar de naam „Schouwen” ei-
jlp genlijk vandaan komt. De oor-
sprong van de naam van Schou
wen is belangrijk, omdat deze
I vanaf het begin wordt gebezigd
j en omdat de naam iets aangeeft
omtrent de oorsprong van het
sebled zelf.
i tersporten is de windsurfing
Wanneer de iwnd niet aj Inat
weten kunt u rond het eiland
Schouwen-Duiveland de be
oefenaars nu druk bezig zien
om het zeiltje boven water te
houden.
schrijf wij zes,