ST. PHILIPSLANDgemeente zonder bomen
Snel herstel in geadopteerde gemeente
De verhouding Maatschappij-Onderwijs
Oud-minister Gielen uitte bezwaren
en verlangens
DINSDAG 5 OCTOBER 1954
HENGELOSCH DAGBLAD
te blad pag. 1
Brandspuit uit Hengelo
Enkele weken geleden heeft St.
Philipsland een nieuw geschenk
uit Hengelo gekregen. De Konink
lijke Machinefabriek Gebrs. Stork
Co. n.v. schonk de geadopteerde
gemeente namelijk een complete
brandspuit met toebehoren. Er zal
nu met spoed een garage voor ge
bouwd worden.
OOK BORNE HIELP
ZEELAND
Niet alleen de gemeenten Henge
lo en Delden hebben een Zeeuwse
gemeente geadopteerd, ook Borne
heeft een steentje bijgedragen,
namelijk door de adoptie van Oud
dorp. Direct na de ramp leverden
Borne en Weerselo rijshout, dat
goed gebruikt kon worden. Kort
geleden heeft het gemeentebestuur
van Borne alsmede enkele inwo
ners een bezoek aan Ouddorp ge
bracht en daar uit de mond van de
bevolking de dank voor de hulp
gehoord, Twee dagen lang heeft
heeft het gezelschap in Ouddorp
vertoefd, heeft films gezien over de
rijshoutactie, heeft het herstel ga
degeslagen en heeft diverse toespra
ken aangehoord. Opnieuw is met dit
bezoek de band tussen Twente en
Zeeland versterkt.
Hoge uilgaven
Bladerend in enkele gemeente
lijke stukken van St. Philipsland
vonden we enkele cijfers die aan
geven voor welke uitgaven.de ge
meente kwam te staan na de ramp:
Centrale Keuken f 16.862.09. ver
wijderen wrakhout f 74.285,53. Puin
ruimen f 6.050,24.
VJ
HOOG BEZOEK
Voor „bezoek uil Den Haag'' maakl
ile bevolking van St. Philipsland
zich niel druk meer. Nog nooil
is dit Nederlandse gewest zo druk
bezocht geweest als de afgelopen
20 maanden. H.M. de Koningin
kwam tweemaal naar deze gemeen
te. Prins Bernhardt diverse malen.
Voorts zag de bevolking een of
m eer malen de ministers Drees.
Witte. De Bruyn, Luns. Van der
Kicft, Zijlslra, Mansholt, Van Tie/.
Donkers en Cals. Daar kan geen
enkele Twentse gemeente tegen op!
HENGELO'S IDEE IN
ZEEUWSE SCHOOL
De nieuwe school van St. Philips-
land die de vorige week werd ge
opend: een openbare en een bijzon
dere school in één gebouw, heeft
een bijzonderheid, voortgesproten
uit een opmerking van burgemeester
mr. R. J. J. Lambooy van Hengelo.
Als eerste school in. de gemeente
bezit dit gebouw een lokaal voor
handenarbeid en nuttig handwerken.
Het wordt zowel door de openbare
als door de bijzondere school ge
bruikt.
Zie voor verder Heugelo's
Nieuws omgeving 2e bL
pag. 3.
HENGELO
Toen we eind vorige week de hoge dijk rond het dorpje St. Philipsland opreden, stond daar boven,
turend over de Mosselkreek, wachtmeester J. A. van der Velde. Als een toonbeeld van rust draait hij
zich telkens langzaam om als hij een auto hoort naderen, om die de weg te wijzen naar de nieuwe
school van het dorp, waarheen zich vele autoriteiten begeven in verband met de plechtige opening.
Wachtmeester Van der Velde, eens de man die velen het leven redde toen het water het dorp verraste,
door iedereen die hij maar kon bereiken te waarschuwen, doet weer normaal zijn werk. Het zien van
deze politieman op zijn post deed ons op dat ogenblik beseffen dat zelfs een rampnacht St. Philips
land niet uit zijn evenwicht heeft kunnen brengen. Deze figuur op de dijk symboliseert de toestand van
het dorp: het leven gaat weer verder. De gevolgen van de ramp is men grotendeels weer te boven. Waar
20 maanden geleden het water door de straatjes stuwde, hangt de was weer te drogen. Er staan nieuwe
woningen, er is een nieuwe school, op het land staat weer het gewas. Alleen de kilheid rond het kleine
kerkhof, waar alle bomen zijn verdwenen, herinnert ons er aan dat St. Philipsland bijna van de kaart
was weggevaagd door het brullende zeemonster. Maar ook al konden de dijken dan geen standhouden,
de bevolking kon het wel. Men keerde na een gedwongen evacuatie terug naar het dorp om datgene
wat door de eeuwen was tot standgekomen te herbouwen opdat St. Philipsland St. Philipsland zou
blijven.
Herinneringen
Kijk, tot zover kwam op de le Fe
bruari het water, wijst ons een hoog
bejaarde inwoner van het door de
gemeenten Hengelo, Stad- en Ambt-
Delden geadopteerde St. Philipsland,
het schiereiland in de Noordwesthoek
van Brabant. Hij zegt het in het zan
gerige dialect van de streek, als hij
zijn verweerde kop in de wind steekt
en over de grotendeels drooggevallen
Mosselkreek tuurt.
Op het brede water deinen zacht
enkele vissersschepen. Aan de over
zijde van de kreek ontwaren we het
eiland Tholen, iets meer naar rechts
aan de andere kant van de Zijpe, het
eiland Schouwen-Duiveland. Het is
eb. Grote modderbanken liggen droog
hier en daar ligt een schip vast aan
het anker, te wachten op de vloed. Er
staat volgens ons landrotten dan al
tijd een straffe bries.
Golven slaan stuk tegen de glooi
ing van de dijk, waan kinderen tus
sen het aangespoelde wrakhout naar
avontuur zoeken. En heerst een vre
dige rust en nauwelijks kunnen we
ons indenken dat hier eens de storm
brulde, het water over de hoge be
schutting sloeg en gaten vrat in de
dijkwand, die eeuwenlang beschut
ting heeft verleend aan het dorp.
En toch is het zo geweest! Ja
dat dorp. Als we ons omdraaien
en het water de rug toekeren,
kijken we neer op de kleine,
vriendelijke huisjes. We kijken
c neer op een straatje. Zo smal dat
men de huisjes weerszijden tege
lijk kan aanraken. Van dakgoot
naar dakgoot zijn waslijnen ge
spannen, waaraan het schone
goed in de wind en de zon hangt
te drogen. Beneden dat was
goed staan een paar vrouwen.
Een ervan, bejaard, draagt nog
de witte muts, klederdracht van
het eiland. Het lijkt allemaal een
beetje onwerkelijk. Iets van een
foldertje om vreemdelingen te
trekken. Maar toch is het werke-
lijkheld. Foldertjes heeft^St. Phi
lipsland niet nodig, want vreem
delingen komen er zelden. Die ra
zen hoogstens over de grote be
tonweg, dwars over het „eiland"
zoals de inwoners hun gemeente
noemen, die van Brabant naar
de veerpont naar Schouwen-Dui-
veland leidt.
DE RAMPNACHT
Als je met de bewoners van St.
Philipsland praat, kom je direct op
de gebeurtenissen van de rampnacht
de nacht van de le Februari 1953.
Op de avond van de 30e Januari
stonden de wachters op de hoge dij
ken. Mannen die de zee kenden. Die
BURGFRLIJKF STAND
HENGELO. Geboren: Lucia Agnes Ce
celia Maria, dv J W Beid en H W Anto-
nissen; Johannes Albertus Franciscus, zv
A J J Berghuis en H A J Weierink; Carla
dv H Bakker en I Kuhnt.
Overleden: J T Aarnink, 73 j„ weduwe
van J Eenkhoorn; L J van Nes, 37 j.,
vrouw van F J. ten Bolscher.
WEERSELO. Geboren: Johannes Ge-
rardus Maria, zv G J Kiewit en C J Molt-
hof, Deurningen; Arie Everhardus Jo
hannes. zv J G J Degen en M G Nijkamp
Deurningen.
Gehuwd: H J Oonk, 29 j. en S Scholte
Luberink te Volthe; J A G Lummen
Lemselo en A G M Nijhuis Noord-Berg
huizen.
Waar gaan wc heen?
HENGELO.
Dinsdag B October.
Cinema Palace. 6.45 en 9 u.: Jody en hei
hertenjong <T4 j.).
Concertgebouw. 8 u.: C.hopin-avond (so
list Smeterlin)
Amstel Hotel. 8 u Modeshow fa Bischolt
Woensdag 6 October.
Kunstzódl. 2 30—5 u.. 7—9 u.: Expositie
werken Filarski.
Cinema Palace. 2.30. 6.45 en 9 u.: Jody en
het hertenjong (14 j.)
Concertgebouw. 8 u.: Arsenicum en Out
Kant (18 j.V
Verenigingsgebouw. 8 u.: Openingsavmio
V U Maurits Dekker: Waar wij n
lachen.
ENSCHEDE.
Dinsdag 5 October.
Alhambra: 3, 6.45 en 9 uur: Ik zü'
kind'
Pala> 6.45 en 9 uur: Du bist die V.
ft' oh.
Schi. u rg Bioscoop: 3. 6.45 en 9 uur
De Gestapo mist een manI
Spoedig na de overstroming bracht het Hengelose gemeentebestuur een bezoek aan
de adopteerde
gemeente. Met b.
gemaakt door het
Sl. Philipsland werd i
r getroffen gebied
indeling
winkel van de Wed. Van den Bosch
op de Oostzeedijk vertegenwoordigers
van de gemeenten Hengelo en Stad-
en Ambt-Delden, te praten met bur
gemeester L. J. de Jonge van St. Phi
lipsland en enkele anderen.
De drie Twentse gemeenten had
den besloten .het Zeeuwse schierei
land te adopteren. In het kieine ka
mertje werden koppen met spijkers
geslagen, want er moest snel hulp
worden geboden.- Van het kruide
nierswinkeltje met zijn steile trapjes
en donkere bedsteden, die onder de
vloer liggen, uit werd een begin ge
maakt met het herstel van St. Phi
lipsland en werd het eerste contact
met Twente gelegd. Van hieruit zag
men de ruïnes van de woningen aan
de voet van de dijk. Op het grauwe
water, dat met beschuimde koppen
tegen de dijk klotste deinden de kip
penhokken, kinderwagens, beddegoed
en wrakhout op en neer. De gordij
nen van de vensterloze huizen klap
perden als nat wasgoed in de wind.
Een roeiboot danste door de stra
ten
Na het eerste contact met Twente,
is er op St. Philipsland veel gebeurd.
Twente zond technici, pompen, amb
tenaren, geld, Delden bouwde een
houten gemeentehuis dat nog steeds
in gebruik is, het gaf ook de meu
bilering, een Hengelose fabriek richt
te de raadzaal in, een schilderes
schonk een schilderij, er werd puin
geruimd, er werd gebouwd
Geheel ander beeld
En zo staan we weer op die dijk
weer bij het winkeltje, dat nu niet
langer als noodgemeentehuis dienst
doet. Beneden ons spelen nu kinde
ren aan de voet van de dijk. Het puin
is weggeruimd, er verrezen nieuwe
huizen, nieuwe gebouwen. Sommige
straten zijn gereed gekomen, andere
zijn nog ware modderpoelen, maar
ook hier zal het straks weer goed
wonen zijn. St. Philipsland heeft zich
van de zware slagen hersteld, meer
nog, het heeft krotten opgeruimd,
nieuwe straten aangelegd, nieuwe
scholen gebouwd, riolering aangelegd
kortom het heeft het verleden de rug
toegekeerd en het oog gericht op de
toekomst. In St. Philipsland is de rust
weergekeerd. De kinderen kunnen
weer spelen, de bejaarden staan weer
op <le dijken, de wieken van de houten
molen boven op de dijk zoeven weer
rond, de arbeiders werken weer op het
land, in de smidse zwaait de smid
weer de voorhamer, in een klein krui
den ierswinkeltje trekt een oud vrouw-
rie met de neepjesmuts een zakje uit
de grote voorraad boven de toonbank
en geeft ons uit een grote trommel
een zuurtje als we er onze inkopen
komen doen.
Enerzijds waant men zich eeuwen
terug als men door de nauwe pittores-
Sl. Philipsland welke de vorige week in gebruik werd genomen
ke straatjes wandelt of de kleine
winkeltjes uit de boeken van Dik
Trom binnenstapt, anderzijds leeft
men in het heden als men een kijkje
neemt in de nieuwe woningen en in
de nieuwe school. Verleden en heden
worden gesymboliseerd in de oude
kerk uit 1648 met het nieuwe jeugd-
febouw, in oude stijl, uit 1954. Verle
en en heden, wonderlijk harmonië
rend dooreengeweven, toonbeeld van
evenwichtigheid.
Veel plannen
Met de opening van de nieuwe
school, de eerste permanente in het
rampgebied, op Vrijdag j.l. is het her
stel van St. Philipsland eigenlijk af
gesloten. Eigenlijk, want een defini
tief ogenblik is moeilijk aan te geven,
omdat herstel en nieuwe werken die
dank zij de verwoesting kunnen wor
den uitgevoerd, samengaan.
In het noodgemeentehuis treffen
we burgemeester L. J. de Jonge, nu
niet met waterlaarzen, maar achter
zijn bureau, waar hij het herstel van
zijn gemeente leidt. Ook secretarie
ambtenaar J. M. Sinke, die alle be
langrijke getallen omtrent het herstel
uit zijn hoofd kent, komt er bij zitten.
We mogen dan in een noodgemeente
huis zitten (geschenk van Delden), er
worden hier heus geen noodvoorzie
ningen getroffen maar belangrijke
besluiten genomen.
Er heerst in het gemeentehuis een
gemoedelijke sfeer. De namen Hen
gelo en Delden brengen, als we ver
tellen dat we uit Twente komen, een
glimlach op de gezichten. Er heerst
hier een grote dankbaarheid jegens
de adoptie-gemeenten. Die dank
moesten we vooral overbrengen, wat
we bij dezen doen.
(Zie vervolg 2e blad pag. 3)
Extra bouwvolume voor
70 woningen
Enige tijd geleden 'werd aan de
provincie Overijssel een extra-bouw
volume toegekend van 120 woningen
voor industriële ontwikkeling. Naar
we thans vernemen heeft Hengelo
hiervan 35 woningen gekregen, die
voornamelijk zijn toegewezen aan de
grote bedrijven. Tevens heeft Hen
gelo bouwvolume toegewezen gekre
gen voor 35 migratie-woningen. Dit
zijn woningen bestemd voor mensen
die uit de z.g. achtergebleven gebie
den van Nederland naar Hengelo zijn
verhuisd. In totaal dus een extraatje
van 70 woningen.
Wielrijder tegen autoportier
De wielrijder J. W. W. uit Oldenzaal
fietste gistermiddag om half vier in
de Tuindorpstraat tegen het portier
van een auto. Dit werd door de be
stuurder van de auto, G. J. Z. uit De
venter, aan de linkerkant geopend,
op het moment dat de wielrijder pas
seerde. W. kwam op straat terecht en
kreeg schaafwonden aan pols en knie.
Prof. dr. Jos. Gielen, oud-minister van onderwijs heeft gisteravond voor de R.K.
paedagogische vereniging fohan Michael Sailer een spreekbeurt vervuld over het
onderwerp: Maatschappij en onderwijs. In een interessant beloog ontwikkelde prof.
Gielen de stelling, dat in de verhouding school-maatschappij laatstgenoemde wel
invloed mag hebben, maar nooit primair kan zijn. De praktische eisen, die de maat
schappij aan de school stelt wilde spreker op de koop toe nemen, mits de maat
schappij ook oog heeft voor werkelijk belangrijke zaken van morele aard.
Uitgaande van de psychologie ver
krijgt men op het ogenblik gegevens
voor vernieuwingen in het onderwijs,
die van didactische aard zijn, aldus
prof Gielen. Daarnaast wildé spreker
echter ook uitgaan van sociologische
gegevens, en hiermede is volgens hem
nauwelijks een begin gemaakt of
men doet het verkeerd In dit ver
band vroeg spr. zich af wat de eigen
aard is van het onderwijs. Hij kwam
tot de conclusie dat hierdoor aller
eerst het privebelang van de betrok
ken leerling wordt gediend. Omdat
het onderwijs een aspect van de op
voeding is, is de onderwijzer niet zelf
standig t.o.v. de vraag in welke geest
hij zal onderwijzen. De ouders neb
ben de plicht op te voeden en dus
het recht de geest van het onderwijs
te bepalen. Spr. was het niet eens
met de opvatting, dat de school al
leen een leerinscituut zou moeten
zijn.
Bovendien zou ze dan nog een op
voedend karakter hebben, want door
kennis verandert het kind. Als voor
beeld noemde spreker het verschil
tussen gymnasiasten en H.B.S.-ers.
De intelligentie heeft bij het leren
volgens spr. slechts relatieve beteke
nis. het onderwijs doet in de eerste
plaats een beroep op het karakter.
Maatschappij eist kleinigheden
De maatschappij ziet van een
school alleen de praktische waarde
en legt daardoor volgens spr. te veel
de nadruk op kleinigheden. In dit ver
band noemde hij verkeersexamens,
anti-alcohol-propaganda. dierenbe
scherming etc. Ook de parochiekerk
maakt zich hier aan schuldig door
onderwijs van het Gregoriaans etc.
te verlangen. Prof. Gielen had tegen
genoemde toevoegingen geen be
zwaar, maar hij wenste nadrukkelijk
vast te stellen dat ze niet tot de taak
van de school behoren. De nadruk
behoort bij het onderwijs niet te lig
gen op praktische dingen, maar ei
dient voor te worden gezorgd dat de
leerling tegen het leven bestand
wordt gemaakt. Hieraan mankeert
volgens prof. Gielen veel. De schuld
hiervan ligt vijftig jaar geleden, toen
men niet tijdig heeft begrepen
maar wel kon weten dat de wereld
van vijftig jaar later geheel andere
eisen zou stellen dan de toenmalige.
De tegenwoordige kinderen komen
met een geheel anders beladen ver
beelding naar school dan die van een
halve eeuw terug. Wij hadden dit
kunnen weten, aldus spr. maar hier
mee is geen rekening gehouden Om
dat de maatschappij echter het
laatstgenoemde bezwaar niet of on
volledig ziet. heeft zij dus ook niet
het recht de school voor zichzelf op
te eisen.
T ehortkomingen
De school zal volgens prof. Gielen
meer moeten gaan denken aan de
belangen van de geestelijke volksge
zondheid. In de huidige wereld bete
kent dit. dat zü afweermiddelen moet
vinden tegen de nervositeit van het
leven en tegen het maatschappelijk
infantilisme. Als voorbeeld van het
laatste noemde spr. de enorme be
langstelling voor pijprokerswedstrij-
den. Daarnaast zal zij rekening moe
ten gaan houden met de consequen
ties. die de techniek voor volwassenen
en kinderen heeft. Naast vele voor-
leien houdt deze immers het gevaar
;n dat de mensen „denkdood" ge
naakt worden, zodat b.v. de gewoon
te ontstaat van ondoordacht werken
£ulke mensen zijn als opvoeders min
der geschikt, omdat zij ook na hun
werk niet meer denken. Zij zijn zeer
vatbaar voor het geschreeuw van een
dictator en voor communistische en
nationaal-socialistische denkbeelden.
Daarom kunnen, aldus spr., in deze
tijd veel gauwer revoluties ontvlam
men dan vroeger. Ook in een teveel
aan organisaties zag spr. een gevaar.
„Er wordt vaak voor de mensen ge
dacht."
Als gevolgen van genoemde tekort
komingen van het onderwijs zag spr.
in de eerste plaats een fundamentele
angst bij de (intellectuele) jeugd voor
het leven. Directe oorzaken hiervoor
zijn o.a. de atoombom, de gebleken
relativiteit van de wetenschap en
het schijnbaar logenstraffen van bij
belwoorden. Men kan een leerling
niet tegemoetkomen in deze angst
door b.v. 'n hoofdstuk over de atoom
bom bjj de natuurkunde in te lassen.
Dan gaat hij er nog meer over den
ken. De vragen die hier rijzen zijn
volgens spr. van morele aard. In een
juiste verhouding van school en
maatschappij zou hu dan ook vooral
verwezenlijkt willen zien, dat laatst
genoemde meer aandacht heeft voor
deze morele kant van het probleem,
dan is spr. bereid de rest van de
eisen (de practische kant) op de koop
toe te nemen.
Twente krijgt betere ver
binding met het Westen
Volgens het dezer dagen ter visie
gelegde uitbreidingsplan voor het
dorp Ugchelen der gemeente Apel
doorn bestaan er bij de Rijkswater
staat serieuze plannen voor de aanleg
van een nieuwe Rijksweg welke een
betere verbinding beoogt tussen
Twente en het Westen des lands.
Deze nieuwe Rijksweg za! ten Zui
den van Apeldoorns centrum lopen,
waardoor een deel van de gemeente
Apeldoorn van het centrum zal wor
den afgesneden. De huidige Amers-
foortseweg van Apeldoorn naar
Amersfoort zal door deze wee belang
rijk worden ontlast.
De nieuwe Rijksweg zal een schei
ding maken tussen het stedelijk ka
rakter van Apeldoorn en het lande
lijke Ugchelen en zal vanaf Amers
foort naar Apeldoorn de spoorlijn
volgen.
In de toekomst zal het dorp ugche
len een verbinding met Apeldoorn
krijgen via een tunnel onder de nieu
we Rijksweg.
een open oog hadden voor de geva
ren en die wisten: het gaat mis van
nacht. Het zou immers nog een uur
duf en voordat de vloed op zijn hoogst
was en het water sloeg bijna over de
dijk.
Grote golven stuwden tegen de dijk
omhoog en spoelden om de voeten
van hen die zwijgend over de zee
tuurden. De vloedplanken waren
reeds geplaatst, maar niemand had
de zee zo hoog en woest gezien. Er
moest alarm geslagen worden. Kort
daarna begon de bronzen stem in
de klokketoren te zingen. Ditmaal
geen vrolijk maar een dreigend lied
De sirene van de brandweer loeide
Wachtmeester Van der Velde ging
rond, joeg met zijn auto de dijken
op en af. In de afgelegen polders ging
dijkgraaf P, Boudeling rond. Wie men
maar kon bereiken werd gewekt: ge
vaar
Dank zij het feit dat men tij
dig op stap ging, is in St. Phi
lipsland de ramp wat betreft het
verlies van mensenlevens beperkt
gebleven tot 9 inwoners. Want
nauwelijks waren de meeste be
woners uit hun bedden gehaald
of de dijk brak door. Honderden
meters dijk werden weggeslagen.
Het water brulde zijn overwin
ningslied en zocht zich een weg
in de richting van het dorp. De
buitenste woningen, waarvan de
meeste al waren verlaten, vingen
de eerste klap van de metersho
ge watermassa's, die reeds plan
ken van boerderijen en strobul-
ten meesleepte, op. En de klap
kwam aan. Tientallen huizen
werden in enkele minuten tegen
de vlakte geslagen. Krakend kwa
men muren en zolderingen naar
beneden. Nog waren er mensen
zij werden door het water meege
sleurd. Velen konden worden ge
red, 9 vonden de dood.
Toen het op de morgen van de
le Februari licht was geworden kon
de balans worden opgemaakt. In het
dorp huisden nog bewoners. Dappere
kerels stelden hun leven in de waag
schaal om hen te redden. Ook in de
polders stond het water. Maar nau
welijks was men de eerste schrik te
boven of er werd reeds gedacht aan
herstel.
Hulp uit Twente
Op Zaterdagmorgen 21 Februari
zaten in het kleine kamertje naast
de kleine, ouderwetse krmdeniers-
Van de dijk af bood St. Phi
na de ramp deze troosteloze
