VERSLAGEN UIT HET TV-LOZE TIJDPERK
HELP!
De Ramp
E
ONDER DE DIJK
HET WASSENDE
WATER
DEHONDSBOSSCHE
9575
HERINNERINGEN
AAN DE
WATERSNOODRAMP
VAN 1953
hoed af voor
de radio
Z A T E R I) A S
inTvo Kir,Is e i
Max Paumen
AAN DAG 2 februa
ri 1953. 'In een en
kele nacht herkrij
gen de elementen de
oude kracht, beuken
de opgezweepte gol
ven tegen de dijken, doen sterke
stromen hun sluipend werk en
dan opeens beseft men dal de
vrede (met het water-mp) slechts
schijnbaar was.' Zo begint die
dag de Nieuwe Rotterdamse
Courant de verslaggeving over
de watersnoodramp, die in de
nacht van zaterdag op zondag
Zuid-Holland, West-Brabant
maar vooral Zeeland heeft ge
troffen. Mr. M. Rooy is hoofdre
dacteur. Een los nummer kost
dertien centen.
Frans den Houter. nu redacteur
van NRC Handelsbladwas in
1953 lid van het redactionele cri
sisteam, dat de ramp versloeg.
'Je moest het hebben van breed
sprakige zinnen omdat het feite
lijke nieuws er niet was of
slechts heel langzaam binnen
kwam. En je had de taak om de
toestand beeldend te beschrijven,
want televisie stond toen nog in
de kinderschoenen.'
Op de dag van de ramp staan er
in heel Nederland ongeveer 1100
televisietoestellen, (cijfers van de
PTT van eind december 1952).
Het nieuws komt van de kranten
en de radio. Pas twee dagen na
de ramp kan men in de bioscoop
de eerste filmbeelden gaan zien
De commentaarstem van Philip
Bloemendaal van Polygoon bege
leidt het onheil. Op 3 februari,
zo staat er in de NRC. vertoont
de Cincac-NRC de eerste beel
den van de ramp. 'De film toont
de stromen vluchtelingen. Men
ziet de verslagenheid onder de
mensen, de beklemming waaron
der de kinderen leven. En men is
blij te kunnen geven aan de col
lecte. die onmiddellijk na de ver
toning wordt gehouden,' schrijft
de NRC.
Heldendood
Den Houter ging op maandag 2
februari op weg naar het ramp
gebied op Schouwen. Hij zat
met studenten, die gingen helpen
bij het dichten van de stroomga-
ten. op een vlet die werd ge
sleept door een Rode Kruisboot.
'De verslaggeving gebeurde te
hooi en te gras. Je beschreef wat
je op je weg tegenkwam. Op een
stukje droog land. waar niets an
ders was dan een stukje weg en
een lantaarnpaal werd je dan af
gezet met de mededeling dat ze
je 's avonds wel weer kwamen
ophalen. Daar stond je dan te
kleumen in je regenjasje en je
hoopte maar dat ze je met zou
den vergeten.'
Op die dag meldt de NRC dat
er 394 doden zijn. Namen van
plaatsen, waarvan menigeen
nooit eerder had gehoord, klin
ken door de radio: Kruiningcn,
Wissekerkc, Sommelsdijk, Oude
en Nieuwe Tonge, Nieuw-Lek-
kerland en Middelharnis.
De stormvloed heeft in meer
plaatsen in Europa toegeslagen.
Bijna overal is zwaar weer ge
weest. Alleen 'te Wenen was de
hemel blauw en genoot men van
het zachte weer.' aldus de NRC.
Op dezelfde dag verhaalt de
krant over de heldendood van
burgemeester mr. J. A. Goffau
van Rilland-Bath. Als hem dui
delijk wordt dt' °r iéts met de
dijkc taat te gebeuren, spoedt
hij zich per aut n Bath naar
Rilland aar met een bus de
mensen te lat acucren. Op
de terugweg naar Bath ziet de
burgemeester dat de dijk op bre
ken staat; hij keert zijn wagen,
waarschuwt de bus, wordt door
het water meegesleurd en ver
drinkt.
Hij is een van de 627 doden,
waarvan de NRC op 3 februari
melding maakt. Een verslaggever
maakt een vliegtocht over het
verdronken land. 'Bedenk dat op
sommige plaatsen het water me
tershoog in de huizen staat, het
geen noch voor die huizen noch
voor de daarin aanwezige huis
raad goed te noemen is.'
Den Houter herinnert zich dat er
vooral de eerste dagen geen mo
gelijkheid was om de verhalen
door te bellen: 'We deden onze
indrukken op, kwamen 's avonds
terug in Rotterdam en dan schre
ven we ons verslag.'
Rampenfonds
Op de voorpagina verschijnt voor
het eerst het gironummer 9575
van het nationale rampenfonds,
waarvan prins Bernhard de voor
zitter is.
'Kistjes harderwijker en makreel
worden op de visafslag aan de
Kous in Rotterdam voor 50 tot
100 gulden verkocht voor het
goede doel. terwijl ze normaal 8
tot 9 gulden opbrengen,' aldus
de NRC.
Er worden plunderingen gemeld.
Giften aan het rampenfonds zijn
aftrekbaar van de belasting,, zegt
minister-president in de marge
van zijn regeringsverklaring over
de ramp. De hulp uit de hele we
reld komt op gang. Uit de Ver
enigde Staten komen de eerste
200.000 zakken alsmede 20.000
schoppen.
Op 4 februari meldt de NRC dat
er intussen al 1223 doden en ver
misten zijn. Een verslaggever
van Reuter meldt uit Oude Ton
ge 80 en uit Nieuwe Tonge 300
doden. Met bezorgde blik wordt
naar het weer gekeken. Er is vier
graden vorst en de wind wakkert
aan. Een verslaggever van de
NRC schrijft:
Over een geteisterde dijk, ergens
in de buurt van Ooltgenspïaat,
trekt een kleine, grauwe stoet
voort, welke aanvankelijk nog
slechts vaag is. te onderscheiden
in het naargeestige, tot diepe
droefenis stemmende landschap,
waar slechts enkele bomen verra
den dat onder het vuilbruine wa
ter zich eens vruchtbare lande
rijen bevonden.
Op de radio maken mannen als
Leo Pagano, Arie Kleywegt, Jan
de Troje en Dick van Rijn furore
met hun verslaggeving. Den
Houter herinnert zich een schrij
vende collega, die een potje bil
jart in een nog maar net droogge
vallen café even onderbreekt om
een paar zinnen aan zijn krant
door te bellen over een passeren
de lijkstoet op de dijk. 'Ik keek
door het raam naar buiten, maar
ik zag niks,' aldus Den Houter.
Den Houtcrs collega Besselaar
van het Algemeen Handelsblad
vraagt aan een burgemeester van
een getroffen dorp waarmee de
krant de bevolking nu eens een
plezier kan doen. Met sinaasap
pels. Ze komen al snel, met vele
kisten tegelijk.
In Sommelsdijk, zo meldt de
NRC. neemt de beroepssergeant
Cornclis van der Put, motoror-
do™ ans eerste klasse, de leiding
o" pemeente waar, omdat
de burgemeester wordt vermist.
Prinses Wilhelmina bezoekt met
een boot Stavenisse, Kortgene en
Zierikzce. Vluchtelingen op een
tegemoetkomend schip staan als
één man op en roepen 'Prinses
dank!' Ze heeft 25.000 gulden in
het rampenfonds gestort.
Op 5 februari meldt de krant dat
er 1320 doden zijn. dat het natio
naal rampenfonds 7 miljoen gul
den heeft ontvangen en dat de
wind is gaan liggen. De hoofdre
dactie zegt in een commentaar
begrip tc hebben voor de chaos
in het rampgebied, maar ver
zoekt toch om enige welwillend
heid ten aanzien van de 'kranten-
lopers', omdat de mensen im
mers niet van nieuwsvoorziening
verstoken mogen blijven. 'Mid
den in het water kwam ik een
man tegen, die zich bekloeg over
de slechte bezorging van onze
krant', zegt Den Houter.
Op pagina 5 staat op 5 februari
de impressie van wat wordt ge-
noemd een eenvoudige jonge- O
man: 'Eerst tel je de glas-in-lood-
raampjes van het bovenlicht...
Nu zijn er nog drie boven water,
nu nog twee nog een... Dan pro
beer je aan de voegen de stenen
te tellen tussen het bovenlicht en
de dakgoot. Telkens zie je er een
onder de oppervlakte verdwijnen.
Het water stijgt en stijgt en je
weet dat het meedogenloos op je
afkomt. Dan ga je de pannen tel
len...'
6 Februari. Er zijn nu 1352 do
den en vermisten. Er zal de vol
gende zondag in het hele land
geen sport zijn. In Maastricht
wordt het carnaval afgelast. Het
rampenfonds heeft 11,5 miljoen
binnen. In Sandafjord (Noorwe
gen) rijden Broekman, Van der
Voort en Huiskes schaatswed
strijden voor het goede doel. Op
de, 500 meter wordt Broekman
tweede in 46.6 sec., de 5000 me
ter wint hij in 8.46.6.
Op maandag 9 februari doet de
NRC verslag van hetgeen konin
gin Juliana de zondag ervoor op
de radio heeft gezegd: 'De door
braak van de dijken riep een
springvloed op van medeleven
met elkander. Overal waar leed
is, is zegen nabij,' sprak de ko
ningin. Het is die zondag natio
nale rouw- en gebedsdag ge
weest.
De radio-omroepen hebben zich
verenigd bij het verzorgen van
de reportages over de gevolgen
van de ramp. Alleen de AVRO
doet aanvankelijk niet mee.
Eveneens in 'gezamenlijkheid'
beginnen ze de actie Beurzen
open. dijken dicht.
In de Verenigde Staten is het
rampnieuws wél televisienieuws
van de eerste orde. Een mede
werkster in Washington meldt in
de NRC: 'De televisie geeft het
beeld vers, levensecht, rauw.
Miljoenen worden er door bewo
gen en dit resulteert in de hel
pende daad.'
Trieste balans
De krant van 1 F februari meldt
de diseüssie in de Tweede Ka
mer over de regeringsverklaring
naar aanleiding van de ramp. Mi
nister-president Drecs stelt zich
fel teweer tegen de kritiek van
de communisten Gortzak en De
Groot, die volgens hem het in de
debatten hebben doen voorko
men of de Verenigde Staten de
schuld zijn van de ramp. 'De
communisten trachten weer pro
paganda te slaan uit dit triest ge
beuren,' aldus Drees.
In het rampenfonds zit op 13 fe
bruari 38 miljoen. Een pakje
Gold Flake-sigaretten kost 80
cent en zes borden uit bet Ho-
nig-pak 43 cent.
Minister Staf (Oorlog) is vol lof
over de hulp van de 10.000 Ne
derlandse en 3000 buitenlandse
soldaten: 'een lichtpunt in deze
tragedie'.
Wie in uci-, -.-lijkt dagCil
aan de radio heeft gr/eten, zal
van bewondering vervuld zijn
voor hel prachtige werk dal
de nieuwsdienst en dc radio-
omroepverenigingen hebben
verricht. Een schier niet ein
digende stroom van mede-
oud l
adio
Bijdragen op postgiro
of stuur postwissel uonr
het secretariaat van het
Nationale Rampenfonds
Statenlaan #7. Den Haaf*
Bestel en betas!
morgen bij Uw boekhandel
Met voorwoord van
H.M. de Koningin.
Meer dan honderd foto's uit
het noodgebied en een kaart
in zes kleuren van de
overstroomde landsdelen.
96 pagina's. Gebonden.
Groot formaat 19x257> cm.
De prijs Is f. 3.50. Door
belangeloze samenwerking
komt de gehele opbrengst
ten goede aan het
Nationaal Rampenfonds
Snelle hulp is dubbele hulp.
Onmiddellijke inschrijving
en betaling zijn dringend
gewenst
Berichten en advertenties die di
rect na de ramp in de kranten
verschenen
CAPITOL RICHARD GREENE BORIS KARlOFf ION CHANeTT
HET ZWARTE KASTEEL 1
Q
CINEAC ZWARE STORM MET SPRINGTIJ TEISTERTONSUlS^
N R C 1 ^en 'n<^^u'Iwe^^en<'• Polygoon-reportage
etn »n< 20 proconl der ontvengiten van deie week wordt a!gedr«|u I
aan hal Nationaal Rampenlondi.
CINEAC -N.R.c
VICTORIA
I-
2 e week
FERNANDEL - ,,0ia
FRANCOISE ARNOUl
DE VERBODEN VRUCHT,
De uitkering uit het rampen
fonds is 10 gulden voor een vol
wassene en vijf gulden voor kin
deren voor het aanschaffen van
naai- en scheergerei, tandenbor
stels, zeep e.d. en dat vindt de
hoofdredactie van de NRC wat
aan de schriele kant: 'Honderd
gulden per gezin van vier perso
nen was beter geweest.'
Op maandag 16 februari is het
rampnieuws nagenoeg van de
voorpagina verdwenen. Het is
verdrongen door de oorlog in Ko
rea. Op een binnenpagina staat
het bericht dat een sorteerder
van hulpgoederen in de Hout-
rusthallen in Den Haag door de
rechter is veroordeeld tot het
storten van 100 gulden in het
rampenfonds wegens diefstal van
een paar wollen handschoenen.
Op 23 februari schrijft de NRC
dat er 1487 doden en vermisten
zijn. In het rampenfonds zit 57,8
miljoen. Op 4 maart is 70 mil
joen binnen. 'Stalin ernstig ziek'
meldt dc krant.
Op donderdag 5 maart staat op
pagina 7: 'Na vier weken terug
in Oude Tonge. Nog honderd do
den wachten op een graf.
Op 6 maart: Stalin overleden.
Een ander bericht: Faroek en
Narriman gaan gescheiden leven.
Op 13 maart een verslag van de
voetbalwedstrijd tussen in Frank
rijk spelende Nederlandse profs
en het Franse elftal. De op
brengst van de wedstrijd is voor
het rampenfonds. Bram Appel en
Bertus de Harder bezorgen Ne
derland de overwinning (21).
Op 31 maart zit er 87,9 miljoen
in het rampenfonds. Het aantal
slachtoffers is dan 1783. Het zul
len er uiteindelijk 1795 worden
plus nog eens 40 mensen, die
zijn overleden aan een ziekte, die
door de ramp is veroorzaakt. Bi
IJN' oudere broer
had toen een vriend
die Daan heette. Het
was ook een beetje
mijn vriend. Vaak
trokken we samen
op. Het leeftijdsverschil zij
tweecn achttien, ik vijftien
deed blijkbaar niet ter zake.
Daan woonde in Gicssendam en
wij in Hardinxveld, maar dat ver
schil had net zo weinig om het
lijf. Onze huizen stonden maar
een paar honderd meter van el
kaar af. Hardinxveld en Giessen-
dam zijn met elkaar verstrengel
de dijkdorpen in de Alblasser-
waard. Vlak achter ons huis liep
de grens tussen beide plaatsen.
In verband met de ramp was er
een verschil dat wél telde: wij
woonden öp en Daan woonde on
der de dijk. In die nacht sloeg
ook hier de vloedgolf toe. De
dijk brak door bij de Kaai. waar
Giessendam ophoudt en Slie-
drecht begint. Na de storm gin
gen de kerkklokken wild te keer,
maar bij wijze van hoge uitzon
dering lieten we Gods huis links
liggen om naar de Kaai te fietsen
en het spektakel te zien. M'n
broers en ik.
Daan zagen wc pas later op de
dag. Hij woonde dus onder dc
dijk, in een vooroorlogse nieuw
bouw die grensde aan de polder.
Achter het huis liep een sloot.
Daar moest Daan van zijn vader
op letten. Bij dc geringste stij
ging van het waterpeil moest on
ze vriend alarm slaan. Dan kon
den ze nog gauw de meubels red
den.
Als Daan iets opgedragen kreeg,
deed hij hel zonder morren en
met grote hardnekkigheid. Rond
de middag zochten we hem op
Hij stond toen al uren in het wa
ter te turen, als een hengelaar,
maar zonder hengel. We gingen
er even bij staan, maar er was
geen lol aan te beleven. Het wa
ter kwam geen millimeter om
hoog. 'Ga toch mee naar de
Kaai.' zeiden we, maar Daan
schudde zijn hoofd.
Om vijf uur 's middags stond
Daan er nog steeds en al die tijd
vruchteloos. Toen begon ook hij
te verslappen. 'Even tijd voor
een Caravcllis,' zei Daan bij
zichzelf en hij verliet voor een
paar minuten zijn post om bij de
kachel te kruipen en een sjekkie
te rollen.
En terwijl hij daar zat. trad de
sloot als bij toverslag buiten zijn
oevers en spoelde het water al
naar binnen. Het was seconden-
werk. Zijn moeder en zusjes gil
den en zijn vader riep: 'Daan, jij
zou er toch op letten!' Daan zei
alleen maar rustig: 'Ik voel ook
nattigheid.'
We hebben hem nog geholpen
met de stoelen naar boven sjou
wen, maar het vloerkleed was al
bedorven. Bij ons thuis was er
niets aan de hand. Wij woonden
immers óp dc dijk.
F. G. de Ruiter
F.N TIJDE van de
Watersnoodramp
woonden wij, hoewel
uit Zeeland afkom
stig, in Dubbeldam,
ten zuiden van Dor
drecht, op de enorme buiten
plaats Amstelwijck. Dc binnen
stad van Dordrecht was geheel
ondergelopen, een calamiteit die
zich, zij het op kleinere schaal,
bijna elke winter voordeed tot in
1970 het Haringvliet werd afge
sloten. Als kind fietste ik dan op
de kaden door een halve meter
water, het was wel uitkijken
want je zag niet overal waar het
plaveisel ophield en de rivier be
gon.
In 1953 zaten we op Amstel
wijck achter de laatste dijk die
het nog hield, die langs dc
Dorcftse Kil. Aan de overkant
waren 's-Gravendeel en de hele
Hoekse Waard in het water ver
dwenen. Bij ons was de stroom
uitgevallen en dus deed dc radio,
zo'n vierkante bakelieten Philips,
Tiet niet meer zodat we nauwe
lijks wisten wat er allemaal aan
de hand was. Dc storm bleef aan
houden en voor het geval ook de
Kildijk zou doorbreken, kregen
we een roeiboot die mijn vader
met een touw aan de monumen
tale trap van het huis vastmaak
te.
Met zijn allen brachten we het
huisraad uit het souterrain naar
boven. Toen dat karwei in de late
namiddag klaar was, begon mijn
moeder met een Lodalinesopje al
die lege kastplanken eens lekker
schoon te maken tot ze er, ge
dwongen door de invallende duis
ternis, mee moest ophouden.
Hoewel ik als zesjarige daar des
tijds niets van durfde tc zeggen
(kinderen waren tc/n veel volg
zamer dan tegenwoordig), vond
ik die bezigheid bijzonder zin
loos. De wind loeide om het huis
en 's nachts, bij hoogwater, zou
immers de dijk breken en zou
den we in dc boot stappen en on
dertussen zouden de golven door
de kamers en keukens en gangen
spoelen en vanzelf alle* schoon
maken'.
Maar ondanks mijn heimelijke
verlangen naar avontuur gebeur
de er die nacht niets cn werd ik
's morgens wakker in die grote
hoge slaapkamer met al die ha
ken langs het plafond waaraan
vroeger gobelins hadden gehan
gen. De Kildijk hield het cn
bleef het houden.
Later, de radio was het inmid
dels weer gaan doen en de scho
ne kasten waren opnieuw inge
ruimd, gingen we aan dc weg kij
ken naar de rijen vrachtauto's
die via het 's Gravendeelse veer
uit de Hoekse Waard kwamen.
Er lagen veel dode koeien op, de
poten naar boven. Verder was
het fijn dat ik een tijd niet naar
school hoefde maar jammer dat
mijn oma uit Middelburg niet,
zoals beloofd, gekomen was voor
de verjaardag van mijn moeder,
2 februari.
Kasper Jansen
N HET noordwesten
van Noord-Holland
waren we aan veel
wind gewend, al had
mijn moeder hel er
vaak te kwaad mee.
Tijdens de fietstochtjes die we
van Alkmaar naar de duinstreek
maakten, mopperde ze dikwijls
hartgrondig: Bah, het waait hier
altijd. Dat kwam ook wel omdat
mijn vader (altijd trek in Old
Mac) in sterke tegenwind zijn
gezin moeilijk kon bijhouden. En
het tempo drukken, paste niet
erg bij haar temperament.
Maar die zaterdagavond stormde
het ook voor onze begrippen uit
zonderlijk. Mijn broer en ik slie
pen aan de westkant van hel huis
en kregen dus de volle laag. Tot
ons genoegen hoorden we de
storm uit de hand lopen en langs
het dak tekeer gaan. Er gebeurde
eindelijk eens wat.
De volgende morgen zagen we
uit onze kamer dat dc molen op
het bolwerk er vreemd bijstond.
Een balk van het kruiwerk was
gebroken cn het hekwerk van de
wieken beschadigd. Later op de
dag hoorden we dat hij op hol
was geslagen en slechts met gro
te moeite en ware doodsverach
ting door de molenaar en enkele
gealarmeerde buurtbewoners
weer in het gareel was gebracht.
Toen we beneden kwamen, meld
de de radio de eerste overstro
mingen ze leken nog van be
perkte omvang in het zuid
westen van het land. Voorboden
van de op dat moment nóg on
voorstelbare ramp. Op weg naar
de onvermijdelijke zondagse
kerkdienst passeerden we een
gracht waar het water door de
orkaan uil weggeblazen leek.
Woonboten lagen scheefgezakt
op de gedeeltelijk drooggevallen
bodem.
In dc kerk wachtte ons een aan
gename verrassing: de dominee
was door het geklepper van de
leien en het gekreun van het
machtige uitspansel van dc zes
tiende eeuwse kathedraal zo
goed als onverstaanbaar. Hij
maakte het daarom kort deze
keer.
Thuis ging onmiddellijk de radio
weer aan. Bij Camperduin was
iemand omgekomen. Dc kop van
Noord-Holland voelde zich ech
ter veilig achter de indrukwek
kende Hondsbossche. Totdat ook
daar een gat in werd geslagen. In
onze jongensboekenwaan hoop
ten mijn broer en ik heimelijk op
een doorbraak. Maar de storm
raakte over zijn hoogtepunt
heen.
Toen we een van de volgende da
gen naar het strand gingen, bleek
dat zwaar gehavend. Op sommi
ge plaatsen waren dc duinen
tientallen meters teruggeslagen,
de branding had alsof het niets
was grote bazaltblokken uit de
strekdammen gelicht en door het
hoge water waren de door dc
Duitsers gebouwde bunkers uit
de duinrand losgewoeld. Nog
lang daarna spoelde wrakhout,
klein huisraad en kinderspeel
goed aan. Uil het rampgebied.
G. van de Wetering
NRG HANDEISBIAD 22 JANUAR11983
