'40 DATA '45 AMSTERDAM 1953 Er zong een I lij ster. alsof het lente was DOOR DE NATUUR MET HENK VAN HALM VOLKSDIENST ZATERDAG 2 JANUARI 1993 De zuidelijke oever van het Nieu we Meer is een van de oorspron kelijke plekken die bij de aanleg van het Amsterdamse Bos in de ja ren dertig buiten de ingrijpende veranderingen bleven. Die oever is de noordelijke begren zing van het Bos. Vanuit Amsterdam voeren een voet- en een fietspad langs de jachthavens naar de meer- oever. Aan weerszijden is elzenbos dat van tijd tot tijd wordt afgezet. Elzehakhout dus - met als bijzonder heid Rubus laciniata, eert braam met heel diep ingesneden blad, dat tot ver in de winter aan de takken blijft. Die braam groeit er al zo lang ik me kan herinneren. Hij had al zijn blad verloren, die za terdag 31 januari 1953. Vanaf half november tot half januari had het voortdurend gevroren, hooguit afge wisseld door een paar dagen lichte dooi. In december en begin januari lag er veel sneeuw en werd lang achtereen geschaatst. Bewolkt, zacht en regenachtig was het die zaterdag. In de morgen droop alles van 'het vocht. Er stond een krachtige zuidwestenwind. Eer der die week had het al eens uit het zuidwesten gestormd. Er zong een zanglijster in het plantsoen dicht bij huis, alsof het lente was. Dat doen lijsters wel meer bij zulk winterweer. Met drie schoolvrienden ging ik in de middag op de fiets het Bos in. Het regende niet meer en af en toe kwam even de zon door. Opmerke lijk veel kokmeeuwen rustten met de kop in de wind op de weilanden aan de Koenenkade. Verder lieten zich weinig vogels zien, want de wind nam steeds meer in kracht toe. Zelfs tussen de bomen leek alles veilig weggekropen. In de ligusterstruiken langs het bospad bij de jachthavens fourageerden drie koolmezen en er onder in het dorre blad twee merels. Dat was alles. Zwanemossels Nog steeds staan er hoge schietwil- gen op de meeroever bij de jachtha vens, net als in mijn jeugd. Hier von den we levende zwanemossels, op de oeverversterking van gestort puin soms ook driehoeksmosseltjes en onder die stenen rivierdonder- padjes. Die visjes zijn nu wettelijk beschermd, net als de bittervoorns die we achter het Olympisch Stadion vingen. Het voorkomen van de bittervoorns heeft direct te maken met de zwane mossels: levende zwanemossels die nen als kraamkamer voor de jonge voorns. De bittervoorn legt met een lange legbuis haar eitjes tussen de kieuwen van de mossel. Het water van het Nieuwe Meer is nu meestal ondoorzichtig groen door 'water- DATA VAN ZATERDAG 2 TOT EN MET VRIJDAG 8 JANUARI 1943. TWEEDE JAAR, WEEK 35 Natuurlijk wilgenmoerasbos aan het Nieuwe Meer in de winter, met dor gras en nog groene stekelvarens. bloei' van microscopische algen. Schelpen van de zwanemossels vind je nu niet meer, laat staan levende exemplaren. De bittervoorns zijn ook verdwenen, maar die leven nu in be hoorlijke aantallen in de sierwateren van Buitenveldert. Het door de wind opgezweepte wa ter van het meer sloeg aan de over zijde, bij het Jaagpad, wit schuimend tegen de oever. Op het Nieuwe Meer overwinterden in die jaren gro te aantallen wilde eenden, smien ten, kuif- en tafeleenden en meer koeten en altijd ook wel wat grote zaagbekken. Nu waren er alleen kuif- eenden, niet meer dan honderd, ver zameld in een luwe bocht van het rietland voorbij de Koenensluis. Op het weiland van Meerzicht, te gen de bosrand aan, zochten drie holenduiven en een stuk of twintig houtduiven voedsel. Een zwarte kraai banjerde door het gras en aan een sloot stond een blauwe reiger. Een patrijs vloog op uit het gras langs de dijk. De harde wind zwiepte in de bomen aan de zuidrand van de weide. We waren al weer op de terugweg naar huis. Ik was een beetje nat, want ik had geprobeerd over een sloot te springen, wat maar half luk te. Ik weet niet eens meer waarom ik dat had gedaan. Vliegende storm Die zaterdagavond was in de colle gezaal van de Amsterdamse hortus een lezing van Jaap van Dijk, zeven jaar later een van de oprichters van het IVN. We keken naar een film die hij op Texel en in de Zaanstreek had opgenomen. Tegen elven fietste ik naar huis, de tien kilometer naar Am stelveen. De wind was toen aange zwollen tot een vliegende storm uit het noordwesten met veel hagel-, sneeuw- en regenbuien. Op ver scheidene punten in de stad lagen als zwarte slangen de gebroken bo venleidingen van de tram over de straat. Op de Weteringschans had den een paar grote stadsiepen het begeven. Overal lagen gebroken dakpannen. In het lawaai van de storm klonk voortdurend het kraken van gammel houtwerk en af en toe het breken van glas. Vlak naast me kwam een heel raam neer. Ik voelde de wegspringende glasscherven te gen mijn broekspijpen. Dagboek Zondag 1 februari 1953. In mijn dag boek schreef ik: 'Bewolkt en koud. Een zware storm uit het Noordwes ten teistert Nederland. Door de ra dio hoorde ik vanmorgen dat het nu zo vreselijk stormt als sinds mensen heugenis niet is gebeurd. Veel sche pen zijn in nood op de Noordzee. Overal zijn gaten in de dijken gesla gen, onder andere bij Spijkënisse. Een olietank van de Bataafse Petro leum Maatschappij is gaan drijven op de Maas bij Pernis en is lek geslagen, zodat gasolie vrijelijk uitstroomt op het v^ater en gevaar oplevert voor de scheepvaart. Vooral in het Zuiden van ons land is er watersnood. Hier in Amstelveen liggen overal omge waaide iepen, populieren en berken. Het regent voortdurend en overal liggen dakpannen...' Op dat moment begon zich al af te tekenen dat zich een ramp voltrok. Ik herinner me dat het nog steeds flink stormde, toen we in de morgen naar de kerk liepen. Op daken waar diver se pannen ontbraken zongen spreeu wen. Op de een of andere manier trof me dat zo dat ik het opschreef. Ook dat er vrij veel kokmeeuwen waren, meer dan anders blijkbaar, want waarom zou ik dat anders heb ben genoteerd? Onwezenlijk is het, na zoveel jaren weer in het schoolse handschrift te lezen: 'Tegen twaalven uit de kerk weer aan de radio. De duinen bij Oranjezon zijn doorgeslagen. Vlissin- gen staat blank. Steden en dorpen worden geevacueerd. Bij Cadzand staan de dijken op doorbreken. Noordwijk bezwijkt bijna. Bij Petten slaan de golven over de Hondsbos- sche Zeewering, maar die houdt het prima. De Afsluitdijk houdt eveneens uitstekend, maar voor het verkeer is het te gevaarlijk, daar golven over slaan met hout, tonnen enzovoort. Op Goeree staan bijna alle polders onder water. Terneuzen heeft een meter water in de binnenstad. De toestand in Willemstad is kritiek. Dordrecht is overstroomd. Het loodsstation Hoek van Holland is on bruikbaar. Veel schade aan de kas sen in het Westland. De dijken om Dinteloord zijn doorgebroken. Op Texel is de noodtoestand afgekon digd. Een hotel op Ameland is in zee gestort.' De natuur sloeg het lage westen van Nederland. Ik was zeventien. Veertig jaar gele den. Veertig jaar geleden overwinterden honderden kuifeenden op het Nieuwe Meer. Kenmerkend voor het mannetje is het afhangende kuifje-, foto's henk van halm NATUUR DEZE WEEK De vogel die was afgebeeld in de vorige rubriek (24 december), was een boomklever en geen grote bon te specht, zoals het bijschrift ver meldde. De boomklever, ongeveer zo groot als een huismus, gedraagt zich wel spechtachtig, maar behoort niet tot de spechten. Zijn hele bo venkant is blauwachtig grijs, zijn on derkant roestrood. De korte staart wordt niet bij het klimmen gebruikt. Dat doen de spechten wel. De grote bonte specht is zo groot als een spreeuw en bont zwart en wit gete kend met rood aan zijn gat en het mannetje bovendien op het achter hoofd. Lieveheersbeestjes wagen zich op zonnige dagen nog buiten. Vele overwinteren in huis, de mees te tussen dor blad in de tuin. «Er bloeien al elzen met lange, slappe meeldraadkatjes. Dat zijn soorten die niet in ons land thuishoren. De boomhazelaar uit Turkije wordt hier en daar als straatboom aangeplant. Ook die bloeit nu met groenig gele meeldraadkatjes. Veel andere plan ten bloeien nog steeds door: fluite- kruid, bereklauw, scherpe boter bloem, raapzaad, zachte dravik, kropaar, paarse dovenetel, herder stasje, straatgras, madeliefje, paar debloem en klein kruiskruid. In een heempark zag ik de wrangwortel in bloei, een familielid van de kerstro zen met groene bloemen. Wrang wortel is een heel vroege voorjaars- bloeier. Net als het grote sneeuw klokje trouwens, dat vlak voor de kerstdagen al in volle bloei stond. Morgen wandelt het IVN Apel doorn anderhalf tot twee uur in het park Berg en Bos. Verzamelen om 14 uur bij de hoofdingang. «Het IVN Amstelveen geeft morgen een rond leiding in het Broersepark, om 14 uur vanaf het voorlichtingscentrum na tuur en milieu aan de Parklaan 20. Voor ƒ13,50 (ƒ10,50 boven 65 jaar en 8,- kinderen van 4 tot en met 12 jaar) kan men morgen drie uur varen op de Hollandse Bies- bosch. Eerst wordt om 12 uur een videofilm getoond over het leven van ganzen. De boot vertrekt om 13 uur bij het bezoekerscentrum aan de Baanhoekweg 53 in Dordrecht. Aan is snert met stokbrood verkrijgbaar. Het is verstandig te reserveren: tel. 078-211311. «'Kerkuilen in Neder land' heet een tentoonstelling die tot en met 24 januari te zien is in het Fries NatuurMuseum, Leeuwarden. Eveneens tot en met 24 januari blijft de tentoonstelling over in zee levende schelpdieren in het Milieu Educatie Centrum Eindhoven, Gen- neperweg 145. Hoe zien de dieren er uit die in de schelpen leven? Hoe verdedigen ze zich tegen belagers? Hoe voeden ze zich? Geopend op werkdagen van 13.30 tot 17, op zon dagen van 14 tot 17 uur. «Van 20 tot 30 maart zal het Vierde Voorjaarstrek Festival worden ge houden in het International Birdwat- ching Center Eilat. Boekingen en inlichtingen bij International Bird- watching Center Eilat, P.O.Box 774, Eilat 88106, Israël inde aan de voedselschaarste Zaterdag 2 jan. 1943 - In zijn nieuwjaarstoespraak heeft rijkscommissaris Seyss-ln- quart betere tijden beloofd, waar de hele bevolking bin nenkort van gaat meeprofite ren: „Wanneer wij de ontwikke ling van 1942 overzien, mo gen wij naast deze militaire gebeurtenissen de belangrij ke vooruitgang op econo misch gebied, dus van het binnenlandse front, niet over het hoofd zien, welke ont staan is, doordat thans de rij ke levensmiddelengebieden van het oosten, vooral de Oe kraïne, in de Europese voe dingsruimte zijn opgenomen en hun effect beginnen te doen gevoelen. Het diepte punt van de voedingstoe stand van Europa is achter de rug." Het dieptepunt in de oorlog ook, aldus Seyss-lnquart. „De verstijving van de in het oos ten in opmars zijnde Duitse en verbonden divisies, tijdens een winterkoude zoals die se dert 150 jaren niet was voor gekomen, bracht als uitgangstoestand voor het jaar 1942 een positie, die men zich niet riskanter kan denken. De Führer, de Duitse soldaat en het Duitse volk was een beproeving opge legd, zoals door het lot slechts wordt toegedacht aan hen, die zijn uitverkoren een machtig werktuig te zijn van de toekomstige ontwik keling." „In ieder geval werd het win- terfront in het oosten, dat tot op dat ogenblik in volle beweging was geweest, zon der mogelijkheid tot tijdver- gende voorzorgen en on danks alle moeilijkheden in stand gehouden. Daarmee werd een taak vervuld en te vens de voorwaarde gescha pen voor de zegevierende be ëindiging van deze worste ling, zoals tot dusverre nog nooit was gelukt en bij de po gingen waartoe Karei XII en Napoleon gestrand waren." En wat de bemoeienis van de Verenigde Staten betreft, dat land heeft de kans verspeeld om nog beslissend in de strijd in te grijpen. Hadden de Amerikanen het aangedurfd niet alleen in Noord-Afrika te landen maar tegelijk ook de aanval op de Franse zuidkust in te zetten, welja, gaf Seyss- lnquart toe, dan was daar mogelijk een gevaarlijke situ atie ontstaan. Die durf, waar mee grote veldheren de ge schiedenisboeken halen, ont breekt bij de Amerikanen. En dus kan Duitsland over het achterhoedegevecht dat in Afrika woedt met een gerust hart zeggen: 'rustig laten be gaan!' Alle aanvallen afgeslagen Zaterdag 2 jan. 1943 - Het hoofdkwartier van de Führer maakt bekend: In het oosten van de Kauka- sus hebben sterke formaties vijandelijke infanterie en tanks getracht door onze li nies heen te breken. Alle aan vallen zijn met verliezen voor de tegenstander afgeslagen, 29 tanks werden vernield. Ook in het Dongebied zijn hernieuwde aanvallen van de vijand in zware gevechten gestrand. Succesvolle tegen aanvallen van Duitse troepen wierpen de vijand terug, sloe gen een vijandelijke tankbri gade uiteen en vernielden daarbij 39 tanks en 14 kanon nen. Het garnizoen van het steun punt Welikije Luki heeft in taaie tegenstand onophoude lijk herhaalde aanvallen van de bolsjewieken afgeslagen. In het gebied van Rzjef wer den tussen 25 november en 31 december 8500 gevange nen binnengebracht en 1910 tanks vernield, buitgemaakt of buiten gevecht gesteld. 582 kanonnen werden buit gemaakt of vernield. Ten zuidoosten van het II- menmeer zijn vijandelijke aanvallen in het afweervuur van de Duitse troepen ineen gestort. De bolsjewieken ver loren hierbij 12 tanks. Aan het front van de IJszee hebben duikbommenwerpers enjachtkruisers installaties gebombardeerd van de Moer- mansklijn en troepenonder komens ten westen van de baai van Kandalaksja. De vijand verdreven Zondag 3 jan. 1943 - Het hoodkwartier van de Führer maakt bekend: In het gebied van de Don du ren de zware afweergevech- ten voort. De vijand werd over het gehele front verdre ven en verloor 38 pantserwa gens. Bij deze gevechten heeft de achtste pantserdivi sie zich bijzonder onderschei den. Hongaarse troepen sloe- tigd. Voorts werden 65 kam pen en een groot aantal ba rakken vernield en talrijke wapens alsmede grote voor raden munitie en ander mate riaal buitgemaakt. De taaie plaatselijke gevech ten ten zuidoosten van het II- menmeer duren voort. Voor het Visserschiereiland brach ten snelle Duitse gevechts vliegtuigen een koopvaardij schip van 5000 brt tot zin ken. Een tweede schip werd zwaar beschadigd. Sowjets hebben 14 tanks verloren Dinsdag 5 jan. 1943 - Het hoofdkwartier van de Führer maakt bekend: In het westen van de Kauka- sus is in een verrassende aan val een vijandelijk steunpunt ingenomen. Gevechtsvliegers vielen de haveninstallaties van Gelendsjik aan en dreven transportkolonnes langs de kustweg uiteen. Vijandelijke aanvallen in het gebied van de Terek werden afgeslagen. De zware afweergevechten in het Dongebied duren voort. \OÖR VOLKSGEZONDHEID Affiche voor steun aan de gezondheidszorg van de bezetter gen een door krachtige artil lerie ondersteunde aanval van de Sowjets af. Bij een ei gen succesvolle aanvalson- derneming ten westen van Kaloega werd een vijandelijk bataljon in de pan gehakt, werden 95 gevechtsstellin gen en kazematten verwoest en werden gevangenen ge maakt. Hernieuwde aanvallen van de vijand op het steun punt Welikije Luki mislukten als gevolg van de hardnekki ge tegenstand van de bezet ting. Onder gebruikmaking van tal rijke pantserwagens herhaal den de Sowjets ten zuiden van het llmenmeer hun ver geefse aanvallen. 26 pantser wagens werden kapotge schoten. Sowjets lijden zware verliezen Maandag 4 jan. 1943 - Het hoofdkwartier van de Führer maakt bekend: In verschillende sectoren van het front in het Dongebied en in het gebied van Staling- rad leden de Sowjets bij de voortzetting van hun aanval len zware verliezen. In een Zwarte Zee-haven aan de kust van de Kaukasus werd een koopvaardijschip van middelbare grootte door bomtreffers beschadigd. Eni ge stoottroepen ondernamen in de centrale frontsector succesvolle acties. Vijandelij ke aanvallen werden afgesla gen. In het achterwaartse ge bied van een leger werden Sowjet-benden omsingeld en ruim 1400 bandieten vernie- In de centrale sector van het front hebben de Sowjets bij de gevechten om Welikije Luki weer 14 tanks verloren. Aanvallen van de vijandelijke infanterie ten zuidoosten van het llmenmeer en uitbraakpo- gingen van vrij zwakke vijan delijke strijdkrachten, die tij dens de afgelopen gevechten waren ingesloten, stortten ineen. Ook aan de Wolchow en voor Leningrad werdep hier en daar vijandelijke aan vallen afgeslagen. Aan het Kandalaskaja-front zijn aanvallen van de bolsje wieken onder bloedige ver liezen mislukt. Verscheidene vijandelijke gevechtsgroe pen, onder meer een skibatal jon werden ingesloten en vernietigd. Talrijke wapens werden als buit binnenge bracht. Bataljons uiteen geslagen Woensdag 6 jan. 1943 - Het hoofdkwartier van de Führer maakt bekend: In het Dongebied duurden ook gisteren de zware af weergevechten met onver minderde kracht voort. Aan vallen van de bolsjewieken werden onder zware verlie zen voor de vijand afgesla gen. Een pantserdivisie schoot daarbij 31 tanks ka pot. In tegenaanvallen ver nielde een gemotoriseerd re giment grenadiers nog 25 bolsjewistische tanks en twee batterijen, benevens 22 pantserafweerkanonnen. El ders sloeg een Duitse tegen aanval twee vijandelijke ba taljons uiteen. Het luchtwa- pen bestreed het ravitaillë- ringsverkeer en troepencon centraties van de vijand. In de centrale sector van het front werd een vijandelijke formatie cavallerie tot de, strijd gedwongen en vernie-. tigd. Vijandelijke aanvallen op het steunpunt Welikije Luki ten zuidoosten van het llmenmeer werden afgesla gen. Jachtvliegtuigen en af weergeschut schoten boven het centrale en het noord oostelijk front 20 bolsjewisti sche vliegtuigen neer. Installaties van de Moermansklijn zijn door Duit se gevechtsvliegtuigen en jachtkruisers, 's nachts ook het stationsterrein van Kan- dalaskaja, aangevallen. Alle aanvallen afgeslagen Donderdag 7 jan. 1943 - Het hoofdkwartier van de Führer maakt bekend: De gevechten in het Don- en Kalmukkengebied en in de streek van Stalingrad duren voort. Daarbij hebben Duitse divisies infanterie en tanks, in samenwerking met sterke formaties van het luchtwa- pen en Roemeense gevechts vliegers, alle aanvallen van de bolsjewieken afgeslagen. In tegenaanvallen werden op één plaats 20 vijandelijke tanks vernietigd, i Stoottroepen hebben in de centrale sector van het front talrijke vijandelijke gevechts- posities verwoest. Voortge zette aanvallen op Welikije Luki en ten zuidoosten van het llmenmeer werden afge* slagen. Concentraties wer den voor een deel reeds door artillerievuur uiteengeslagen. De vernietiging van een daar ingesloten groep van vijande lijke strijdkrachten is op han den. In felle luchtgevechten boven de centrale en noordelijke sector van het front hebben onze jachtvliegers 44 stuks afweergeschut en 12 vijande lijke vliegtuigen neergescho ten en zelf slechts één enkel vliegtuig verloren. Het ravitailleringsverkeer over het ijs op het Ladoga- I meer is overdag en 's nachts door luchtwapen en artillerie doeltreffend bestreden. Twintig vijandelijke tanks vernietigd Vrijdag 8 jan. 1943 - Het hoofdkwartier van de Führer maakt bekend: De gevechten in het Don- en Kalmukkengebied en in de streek van Stalingrad duren voort. Daarbij hebben Duitse divisies infanterie en tanks, in samenwerking met sterke formaties van het luchtwa pen en Roemeense gevechts- j vliegers, alle aanvallen der bolsjewieken afgeslagen. Jn tegenaanvallen werden op één plaats 20 vijandelijke tanks vernietigd. Stoottroepen hebben in de i centrale sector van het front talrijke vijandelijke gevechts posities verwoest. Voortge zette aanvallen op Welikije Luki en ten zuidoosten van het llmenmeer werden afge slagen. Concentraties wer den voor een deel door artil lerievuur uiteengeslagen/De vernietiging van een daar in gesloten groep van vijandelij ke strijdkrachten is op han den. In felle luchtgevechten boven de centrale en noordelijke sector van het front hebben onze jachtvliegers 44 vijande- lijke vliegtuigen neergescho ten en zelf slechts één enkel vliegtuig verloren. Het ravitailleringsverkeer over het ijs op het Ladoga- meer is overdag en 's nachts door luchtwapen artillerie doeltreffend bestreden.

Krantenbank Zeeland

Watersnood documentatie 1953 - kranten | 1993 | | pagina 6