EIUMIDEn
niEUVS
1 februari 1953
1953
OUDE TONGE
werd zeer
ernstig getroffen
1 februari
Kader Abdolah geeft lezing
in Gemeenschapsbibliotheek
Tuinonderhoud op maat
Toen was vluchten niet meer mogelijk
Gebr. de Waal
Woensdag 29 december 1999
chr. streekblad op gereformeerde grondslag
voor de zuid-hollandse en zeeuwse eilanden
Vier uur zondagmorgen begon het!
"Storm" kwam over ons landl
We werden wakker van het vele autorijden
en mijn man ging kijken in het dorp waarom
het zo druk was. Wel 25 vrachtwagens van
Gijs v. Dongen stonden op het dorp om te
vertrekken naar Stellendam, want daar was
een dijk gebroken en stroomde het water
binnen. Mijn man kwam al spoedig terug,
want het stormde verschrikkelijk. Toen naar
bed, want het was nog vroeg in de morgen.
Toen we opstonden, kwam hij verschrikt
zeggen: "Er staat water tegen de keuken. Het
lijkt wel of we op het gors zijn". Het was
direct een hele verwarring! We hadden toen
vijf kinderen. De jongste was Leen, zes
weken oud. Ik voedde hem zelf, maar ik had
niets meer voor hem te drinken, dat kwam
van de zenuwen. Om de baby stil te houden
droeg ik hem in een dekentje en zo aan de
borst wel twee dagen met me mee. Dan hield
ik hem zo stil, die eerste dagen hadden we
niets, geen licht en geen gas en geen water,
want dat was alles zout geworden.
Alle mannen hielpen met zand scheppen.
Het zand haalden ze met vrachtwagens van
het schoolplein onder de tegels vandaan.
Ook van de begraafplaats, het nieuwe stuk
dat pas was aangelegd, haalden ze heel veel
zand vandaan. De Geldersedijk, waar we
wonen, werd zo helemaal met zandzakken, 3
zakken dik, tot Herkingen toe beveiligd.
Heel het eiland werd overspoeld met grote
golven water! Alleen Dirksland en Melissant
bleven droog. Het was een vreemd schouw
spel, achter bij ons kwam van alles aandrij
ven en voorbijvaren en aan de voorkant was
niets te zien, tenminste van al dat woelige
water. We hebben een slop naast ons huis,
het water kwam daar halverwege in. Als ik
naar de dijk wilde, moest ik door het raam
kruipen want ik had geen laarzen. Iedere
keer met eb en vloed zakte of steeg het
water. De trap en de kelder waren helemaal
volgelopen met het zoute water, we konden
het niet gebruiken. De schuur stond onder
aan de dijk, daar was ook hoog water. Mijn
man bracht ons varken naar elders toe en
sloot de kippen op de schuurzolder. Er
kwam van alles bij ons achter aandrijven.
Veel uien, dode kippen en poterkisten en we
Beurzen open, Dijken dicht;
zag men nu als aller plicht;
om te lenigen de nood,
want ze is ontzagg 'lijk groot.
Deze oproep bracht de aether
en gewis dit kon niet beter;
over land en over zee,
ieder leefde met ons mee.
Beurzen open, dijken dicht;
angst-aanjagend was 't gezicht;
toen het water aan kwam golven
en schier alles werd bedolven.
Water-druk en stormwind-vlagen
hebben dijken stuk geslagen;
't water kreeg de vrije loop,
en benam toen alle hoop.
Want het kille zee-nat spoelde
door het stroom-gat en omwoelde
huis en erf, ja alle goed;
toen verging ook veler moed.
Redding was schier uitgesloten
in het donker van de nacht;
alles lag dan ook besloten,
in der elementen kracht.
't Werd dan ook een vrucht'loos pogen,
geen behoud, de dood voor ogen;
waar het water zich bevond,
waarde ook de dood in 't rond.
Ja de strijd die is gestreden,
al behoort ze tot 't verleden,
was zo zwaar, dat menig-een
in het bruisend nat verdween.
Groot was de verslagenheid,
alom lag de dood verspreid;
mens en dier verloor het leven
in de vloed, 't was om te beven.
Ieder was met zorg vervuld,
want zo veel lag nog gehuld,
in het duister van de nacht
vragend: Heere geef mij kracht.
Het was een nacht vol ramp en leed,
't is goed dat 't nageslacht dit weet,
want altijd geldt: zijt gij bereid;
God heeft gesproken, op Zijn tijd.
Peinzend dacht men, hoe zal 't gaan,
doch de hulp was zeer spontaan;
van Noord tot Zuid, van Oost tot West,
sprak iedereen, wij doen ons best.
hoorden het angstig loeien van koeien en
paarden en het schreeuwen van varkens. Er
kwam dagelijks een waston met een stamper
erin heen en weer drijven, naar gelang de
wind was. Mijn man had vele zakken in de
schuur met kustmest erin. De onderste smol
ten en de stapels vielen languit in het water.
Toen heeft hij alles eruit gesleept en boven
aan de dijk gezet. De kolen en het hout
waren ook nat, dus voorlopig geen kachel
aan!
De mensen waren allemaal naar elders ver
trokken. Van de Geldersedijk zijn alleen wij
en een oud echtpaar, fam. de Man, gebleven.
Toen het 's avonds donker werd. zaten we
met zijn allen in de donkere kamer met een
oude stallantaarn en dan gingen de oudste
twee kinderen geregeld naar buiten, kijken
met de lantaarn en met een stok bij zich om
te kijken of het water nog hoger kwam een of
we geen gevaar liepen. Uit voorzorg had ik
bij dat oude echtpaar de kinderwagen met
kleren wezen brengen, we konden altijd nog
door het raam vluchten, als dat nodig was. Er
kwamen mannen van de gemeente zeggen
dat we weg moesten, we kregen dan ruimte
in een groot schip, dat in de haven lag en
konden zo naar Rotterdam varen, maar dat
wilde ik niet, want mijn man was niet thuis,
die was met anderen mensen aan het redden
en de vele dieren die in nood zaten in Nieu
we Tonge en Oude Tonge.
Af en toe, als ik op de dijk was, wij hebben
geen voordeur, dan kroop ik door het raam,
zag ik een helikopter boven de dijk en dan
lieten ze aan een touw de mensen die ze
gered hadden van de daken of uit de bomen
op de dijk landen. Daar stonden auto's
gereed om ze weg te brengen naar de kerk of
de school, en daar werden ze dan verder ver
zorgd, eten en droge kleren. Mijn man is
daar een gezin wezen halen om te slapen en
dat waren een man en vrouw en drie kinde
ren. Het jongste meisje van vijf jaar wilde
alsmaar naar huis, haar moeder huilde en
zei: "Lietje, we hebben geen huis meer, we
hebben niets meer!"
Ze hebben geslapen in de bedstede, de
matrassen, die ouderwetse van stro, heb ik
op de vloer gelegd en daar sliepen wij op.
Het schudbed van kapok lag lekker warm in
de bedstee. Die vrouw vertelde: "Mijn man
rukte gewoon met zijn handen het oude dak
raam eruit en toen konden wen naar het dak
en daar kropen we allemaal op. Toen op een
ogenblik brak het dak van het huis en toen
hebben we een uur in de polder gedobberd
op die hoge golven, alle pannen eraf
gegooid, anders waren we gezonken. Toen
zijn we aan de dijk gespoeld in Battenoord,
waar de mensen hel angstige avontuur zagen
en ons hielpen aan de kant te komen." Een
andere vrouw die bij ons kwam, vertelde:
We moesten om bij het bootje te komen over
de nokken van de huizen lopen, ik wist niet,
dat ik dat zou kunnen met zo'n vliegende
storm. Iemand droeg mijn kind in een deken
onder zijn ene arm, ik gilde in doodsangst,
want het kind hing er helemaal uit, hij had
het alleen nog bij de voetjes vast en ze moes
ten nog springen over een slopje. Dat waren
vreselijke ogenblikken. Zo was er in Oude
Tonge ook een vrouw, die kon goed zwem
men en moest een eind om bij de dijk te
komen. Ze had haar kindje in een deken
onder haar ene arm en toen ze aan de kant
kwam, was de deken leeg en had ze de baby
verloren. Een paar huizen verder bij ons
heeft een moeder zes weken op haar dochter
van 18 jaar zitten wachten. Die was zater
dags naar Oude Tonge gegaan, ik zie die
vrouw nog zitten voor het raam, dagen en
nachten wachten en niets geen bericht. Die
vrouw had geen uitdrukking op haar gezicht.
Alleen stomme smart! Na zes weken vonden
ze haar in de buurt van de watertoren in
Achthuizen, haar vader herkende haar aan
haar pantoffels en haar tasje met haar bijbel
tje en kerkgeld. Onze kinderen van 10 en 11
jaar voeren op een oude deur in de golven in
de wei achter ons. Dat vertelden ze later,
anders had het niet gemogen. Drie dagen
was het boven ons huis een geweldig lawaai,
dan vlogen er vrachtvliegtuigen over ons
heen en dan schopte iemand de grote pakken
uit het vliegtuig: Lege zakken en babyvoed-
sel enzovoorts. Dan hield hij zich vast aan de
bovenkant. Van acht uur tot het donker was.
Eén pak viel door het dak op een zolder.
Alles kwam in de wei voor ons huis terecht!
Op een zonnige middag kwam prins Bernard
hier kijken. Ze landden in de wei. hij sprong
met een aanloop over de sloot, om naar het
gemeentehuis te gaan. Onze oudste liep naar
Op donderdagavond 10 februari 2000 is er weer een literaire lezing,
verzorgd door boekhandel Vroeginde-weij en de Gemeenschapsbibli
otheek te Middelharnis. Op deze avond is Kader Abdolah uitgenodigd
om te vertellen over zijn leven en werk.
Kader Abdolah werd in 1954 geboren in Iran. Hij groeide op in een religieuze fami
lie. Zijn betovergrootvader - die premier van Perzië en dichter was - werd door man
nen van de sjah vermoord. De vader van Kader Abdolah was tapijtknoper in de zeer
religieuze stad Arak. Hij was doofstom en Kader Abdolah kreeg als jongetje de
vaderrol opgelegd. Hij zorgde voor zijn vier zussen en een broertje. Zijn oom - die
bij hen woonde - leerde hem de Perzische klassiekers kennen. In 1972 ging Kader
Abdolah natuurkunde studeren in Teheran en hij rolde al snel in het - linkse - stu-
dentenverzet tegen het dictatoriale regime van de sjah. Deze groep is grotendeels uit
gemoord, eerst door volgelingen van de sjah, later door die van Khomeiny. Kader
Abdolah schreef twee clandestine boeken. In 1985 werd de situatie te gevaarlijk en
Abdolah vertrok uit Iran. In 1988 kwam hij naar Nederland. Zijn broer is vermoord,
zijn zus belandde in de gevangenis.
In korte tijd maakte Abdolah zich de Nederlandse taal eigen en hij schrijft zijn boe
ken dan ook in het Nederlands. Hij publiceert verhalen en vertaalt Nederalnds poëie
en literatuur voor Iraanse ballingen. Zijn Ne-derlandse debuutbundel De Adelaars
werd bekroond met het Gouden Ezelsoor voor het bestverkochte debuut van 1993.
Naar aanleiding van de bundel werd Abdolah uitgenodigd in het programma
I.S.C.H. A. In 1995 verscheen de bundel De meisjes en de partizanen, die op de short
list voor de AKO-lijst terecht kwam. De verhalen werden in de pers overwegend
lovend besproken. Helaas was niet iedereen blij met zijn openhartige verhalen en
Abdolah werd diverse malen lastig gevallen, hoogstwaarschijnlijk door sympathi
santen van het regime in Iran.
De avond begint om 20.00 uur en vindt plaats in de bibliotheek aan het Kerkepad te
Middelharnis. Toegangskaartjes a 10,00 dienen vooraf besteld te worden bij de
boekhandels van Vroegindeweij te Ouddorp en Middelharnis of bij de Gemeen
schapsbibliotheek.
het vliegtuigje en toen de prins terugkwam,
sprak hij nog even met de mensen en toen
greep ze nog even zijn jas. Ze zei: "Ik heb de
prins nog even aangeraakt!" De kinderen
zijn toen een maand thuis geweest van
school, ze kwamen toen een paar weken met
water rond, de kinderen sleepten alles aan,
zelfs met pannen, want ik had veel nodig,
ook voor de baby.
In Oude Tonge dreef een wiegje met een
kindje erin voorbij een raam. Toen sprong er
een poes in, en die poes hield het wiegje in
evenwicht, door alsmaar van de ene kant
naar de andere kant te springen. Zo kwamen
ze behouden aan de dijk. Hier op Kralingen
in l dorp kwam het water ook tot aan de dak
goot, want daar is het zo laag dat daar heel
veel water stond. Mijn man en veel anderen
hebben honderden dode dieren weggesleept
die gingen naar de gekro. Daar werden ze in
grote stukken gedaan en in hele grote silo's
ingezouten en verwerkt tot olie, tot wel 500
graden verhit om de bacteriën te doden. Hij
is daar wel eens wezen kijken. Nu lusten jul
lie zeker geen koekjes, chocolade enzo
voorts meer, want daar wordt die olie alle
maal voor gebruikt. Het was hier vele dagen
zo druk op de dijk, honderden zandzakken
werden geregeld aangevoerd met vrachtwa
gens en de vliegtuigen daverden met groot
lawaai over ons huis. Een keer schrok ik zo
dat ik me bukte, zo laag kwam hij over. Het
water stond bij ons onder de houten vloer en
het stonk zo, dat je misselijk werd!
Alle mensen waren weg, geëvacueerd door
heel Nederland bij gastgezinnen. Er zijn toen
heel veel schoonmaakploegen gekomen,
overal vandaan om de huizen en alles schoon
te krijgen, want toen de dijken gedicht
waren, en het water weg was, lag er overal
een dikke laag modder. Ze hebben eerst de
huizen leeggemaakt, heel de dorpen stonden
vol met allerlei huisraad enzovoorts. Er
waren weer veel andere mensen die gaarkeu
kens ingericht hadden om de mensen van
eten en drinken te voorzien. Mijn man ging
daar ook eten, want hij kwam alleen 's
nachts thuis. Er was zo veel werk. Op een
zondagmiddag nam mijn man me mee op de
fiets en dat was moeilijk rijden. Er lagen
namelijk overal vliegtuigmatten over die
kapotte dijken en ik was bang, omdat ik een
jaar geleden mijn been gebroken had met het
vallen van de fiets. Je mocht die dorpen niet
in, want dat was in verband met het stelen,
maar wij hadden een vrijgeleide omdat mijn
man daar werkte. Wat ik daar zag, dat zal ik
nimmermeer vergeten! Een kilometers lange
dijk bezaaid met alles wat je maar kunt
bedenken! Ik heb daar nog een poosje ver
toefd bij een grote boekenkist, het deksel lag
open, ik keek in een fotoalbum, wat ik toen
dacht. En de volgende avond toen mijn man
thuiskwam van het werk, vertelde hij, dat
onder dat deksel van de boekenkist een dood
meisje lag van ongeveer 16 jaar oud, dat
heeft me toen zo aangegrepen, ik raak het
nooit meer kwijt.
Dit zijn de voornaamste feiten, die ik me nog
herinner, ik hoop dat jullie dit nooit beleven
zullen, het was een hele verschrikking!
Als uw tuin niet langer een lust
is. maar een last wordt
Zelfs voor de grootste tuinliefhebber kan het
onderhouden van de eigen tuin een probleem
worden. Dit kan zijn vanwege lichamelijke
klachten, te weinig tijd of korte dan wel
langdurige afwezigheid. In al die gevallen
kunnen Welplaat groenvoorziening en Bu
reau Tuin- en Landschapsverzorging u een
handje helpen. Dat gebeurt altijd op vakkun
dige wijze en tegen een redelijke prijs.
Beide organisaties zijn gespecialiseerd in
tuinonderhoud, -ontwerp en -aanleg. Men
komt langs voor het knippen van de heg of
het maaien van het gras, alleen tijdens de
vakantie of gedurende het hele jaar. Maar
ook het winterklaar maken van de tuin be
hoort tot de mogelijkheden. Er wordt altijd
vrijblijvend en vooraf een prijsopgave ge
daan.
Als u lid bent van Gezondheid Service hebt
u recht op extra voordeel. Tijdens de maan
den november tot en met februari ontvangt u
10% ledenkorting op najaarsonderhoud.
Daarbij ontvangen alle leden van Gezond
heid Service een groenattentie als de klus
geklaard is.
Indien u meer wilt weten over deze dienst
dan kunt u contact opnemen met Gezond
heid Service, tel. (0181) 626226. U ontvangt
dan een folder met aanvullende informatie
over Tuinonderhoud op Maat met onder
andere bijbehorende richtprijzen.
Gezondheid Service, Welplaat Groenvoor
ziening en Bureau voor Tuin- en Land
schapsverzorging zijn u graag tot uw dienst.
Stellendammers gingen gevaar tegemoet
STELLENDAM - "De Damdiek",
zeggen ze in Stellendam. Bedoeld
wordt dan de verbindingsdijk met
Melissant. Het is een dijk zoals er
zoveel zijn op de Zeeuwse en Zuid
hollandse eilanden. Maar 46 jaar
geleden vond een groot aantal inwo
ners van Stellendam hier de dood op
hun vlucht voor het water.
Veel Stellendammers meenden in Melissant
een veilige haven te vinden, niet wetend dat
ze juist het gevaar tegemoet gingen. Piel
Blokland uit Stellendam heeft verschillende
van hen in de vroege ochtend van zondag 1
februari nog gezien. Voor het laatst, zo zou
later blijken. "Ze dachten in Melissant veili
ger te zijn", zei hij. "Dat dorp lag immers
een stuk hoger dan Stellendam. Maar dat het
water anderhalve meter over de Damdijk
zou komen, daarmee had niemand rekening
gehouden. Toen was vluchten niet meer
mogelijk. Zij, die niet tijdig een boerderij
hebben weten te bereiken of in bomen zijn
geklommen, zijn door het water verzwol
gen".
Blokland heeft die nacht het leven van meni
ge polderbewoner gered. Het moet zo rond
een uur of twee zijn geweest dat hem werd
gevraagd de polder in te gaan om te gaan
waarschuwen. Met zijn vrachtauto en enkele
helpers trok Blokland naar de buitendijken,
waar hij erin slaagde verschillende boeren te
alarmeren. De tocht door de bulderende
storm eindigde bij een huisje dat aan de voet
van een zeedijk stond. De bewoners ervan
lagen in diepe rust en niets vermocht hen
daaruit te halen. Er zat toen weinig anders op
dan de deur in te trappen. Vervolgens werd
de hevig geschrokken familie met grote
haast naar de vrachtauto gebracht.
Blokland zelf was intussen met de auto naar
de boerderij van Bijdevaate gereden, enkele
honderden meters verderop. Hij wekte het
gezin en maande hen tot spoed omdat de dij
ken ieder moment konden doorbreken.
"Toen zij zich gereed maakten voor ver
trek", vertelde Blokland, "keerde ik alvast
terug naar de auto. Maar mij werd geen tijd
gegund om op het gezin te wachten. Vanaf
de zeedijk kwam een hoge muur van water
aanrollen, want de dijk had het inderdaad
begeven. Zo snel als ik kon ben ik de dijk
opgereden, waar anderen intussen al waren
gearriveerd. Een aantal van hen wilde nog
naar de boerderij terug, maai" dat was niet
meer mogelijk. Later hoorden we dat de
boerderij het niet had gehouden en dat Bij
devaate en zijn vrouw waren verdronken.
Zijn dochter met haar zoontje van nog geen
jaar en de dienstbode zijn nog in een boom
voor het huis terechtgekomen. Van hen is
alleen de dienstbode gered. Die heeft meer
dan 35 uur achtereen in die boom gezeten, ze
was totaal versteend toen ze werd gevonden.
De dochter van Bijdevaate, die juist over
was uit Canada, heeft eerst haar zoontje los
moeten laten en is daarna zelf verdronken.
Wat die mensen daar hebben moeten door
staan, daar moetje gewoon niet aan denken.
Toen Blokland weer op Stellendam terug
was, werd ook daar de toestand kritiek. Zijn
huis aan de Achterweg kon hij nauwelijks
meer bereiken. De laatste honderden meters
moest hij te voet afleggen, omdat de straten
onbegaanbaar waren geworden. Hij maakte
nog een angstig avontuur mee toen hij plot
seling door de stroom werd opgepakt en
meer dan tien meter werd meegenomen.
Wonder boven wonder spoelde hij aan op
het erf van zijn 'spulletje', waardoor hij zich
nog juist op tijd bij zijn gezin kon voegen.
OUDE TONGE - "Een vele meters
brede massa stro, hout en andere
rommel deint op en neer tegen de
dijken van Oude Tonge. Een
gezwollen koeielijf steekt met sta
kerige poten uit de chaos omhoog
en klotst met monotone regelmaat
tegen een gespleten ledikant. Oude
Tonge is dood. De nog gespaarde
inwoners hebben grijze gezichten".
Met deze scherpe typering begon een ver
slag van een bezoek aan dit gehavende
dorp in de eerste dagen na de watersnood.
Van de plaatsen op Goeree-Overflakkee
werd Oude Tonge verreweg het zwaarst
getroffen. De kille dodenlijst vermeldt 299
slachtoffers, waaronder 81 kinderen bene
den de 10 jaar. Er was nauwelijks plaats en
tijd om al die doden te begraven. In de eni
ge dijk die voor vernieling gespaard beef,
de Spuidijk, werden diepe gaten gegraven
waar de veelal uit het water gehaalde lij
ken aan de groeve der vertering werden
toevertrouwd.
Weggevaagd
Een inwoner van Oude Tonge vertelde
over de ramp. Zoals zo velen werd hij in
die nacht, die zo onnoemelijk veel leed
zou brengen, door de dorpsklok gewekt.
Samen met zijn vrouw vluchtte hij voor
het aanstormende water naar de Molen
dijk, de drie kinderen op de schouders. Ze
zijn gespaard gebleven, een deel van zijn
familie echter niet. 'Twaalf in getal", ver
telde hij. "Ze woonden in de 'Luchtbal',
een dichtbevolkte buurt. Daar stonden
zo'n 35 tot 40 huisjes van 60, 70 jaar oud.
Allemaal weggevaagd, niet één overgeble
ven. M'n broer lag ziek op bed, hij en zijn
gezin werden door het water overrompeld
en ze konden niet meer vluchten. Hij heeft
nog enkele tussenmuren weggeslagen en
zo zijn ze op de zolder van de buren
terechtgekomen. Daar leek het veiliger. Er
zaten nog meer mensen op die zolder,
waaronder een andere broer van me. Maar
het huis stortte met één golfslag in en
slechts een handjevol mensen hebben zich
weten te redden. Zij hebben mijn ene broer
met zijn gezin voor hun ogen in de golven
zien verdwijnen. Dat is wat geweest
daar.Ook m'n vader en m'n moeder zijn
die nacht verdronken, ja. Ze woonden ook
in die buurt".
Hij heeft een kennis die twee huizen ver
der woont. De man bleef alleen achter, z'n
vrouw en vijf kinderen vonden hun graf in
de golven. "Ik heb nog gedacht: zou ik
hem erbij halen? Maar ik heb er toch maar
vanaf gezien. Het zou voor hem misschien
teveel zijn geweest".
De oude Kanters
Die nacht brak de verschrikking over
Oude Tonge los. De dijken bezweken op
verscheidene plaatsen en de zee viel als
een brullend monster op het laaggelegen
dorpje aan. De elementen zaaiden dood en
verderf. Vooral in de buitenwijken liet het
kolkende water een spoor van vernietiging
achter. Alleen al in de Julianastraat, waar
van de rechterkant zo goed als geheel werd
weggevaagd, waren 65 slachtoffers te
betreuren. Dat het dodental niet hoger kon
oplopen, is menselijkerwijs gesproken te
danken aan het heldhaftige reddingswerk
van enkele onverschrokken schippers. Van
hen verdient de thans niet meer in leven
zijnde Johannes Kanters nog wel het
meest een ereplaats. Vanaf zijn veertiende
jaar had hij gevaren en hij was eenenze
ventig toen de ramp plaatsvond. Tegen de
gierende storm in strompelde hij die nacht
naar de "kaai", het neerstortende puin
zoveel mogelijk ontwijkend. "Ik moet
naar mijn bootje want er zijn mensen in
nood", gonsde het door zijn hoofd. Maar
hij kon weinig uitrichten, de kolkende
stromen dreigden alles en iedereen mee te
sleuren.
Machteloos moest Kanters het gejammer
van vrouwen en kinderen aanhoren. Ter
gend langzaam gingen de uren voorbij.
Pas toen het licht was geworden, durfde
hij de eerste reddingspogingen te onderne
men. Samen met schipper Van Dijke en
zijn jongere broer roeide de oude Kanters
dwars door de stroom naar de overgeble
ven huizen, waarin nog vele honderden
mensen in nood verkeerden.
Het moet!"
Al spoedig konden de eersten in veiligheid
worden gebracht. En iedere keer weer
koerste het bootje terug. Ze roeiden als
bezetenen, soms tegen beter weten in
omdat de stroom op sommige plekken te
sterk was. Na enkele uren haakten de bei
de anderen even af om op verhaal te kun
nen komen. De oude Kanters niet. Met
doornatte kleren aan zijn lijf loodste hij het
bootje door de golven. "Het móet!"", riep
hij en wederom werd het levensgevaarlij
ke werk voortgezet.
Aan het eind van de eerste dag had Kan
ters tachtig mensen gered, waarvan som
migen in onvoorstelbaar benarde omstan
digheden verkeerden. En de dag daarop
strompelde hij weer naar de dijk en klom
weer het bootje in. Met hernieuwde krach
ten roeiden hij en zijn mannen door het
verraderlijke water in de uitgestrekte pol
ders. Opnieuw konden vele uitgeputte
dorpsgenoten worden gered. Dat heeft vier
dagen zo geduurd, totdat er niemand meer
te redden was. Voor honderden mensen
was de oude Kanters letterlijk en figuurlijk
de redder in nood. Toen arriveerde plotse
ling de koningin op het dorp. "Haal Kan
ters!" werd er meteen geroepen. Dit was
een uitgelezen moment om de bejaarde
mensenredder gepaste hulde te brengen.
Maar hoe men ook zocht, de oude Kanters
was niet te vinden. Zich verwonderend
over 'al die drukte', zei hij later, nadat de
koningin weer was vertrokken: ""k Heb
toch niks bijzonders gedaan? 't Was alleen
maar mijn plicht"...
"Een lichaam..."
Spoedig daarna wordt een begin gemaakt
met het bergen van de slachtoffers. Het
moet gebeuren, maar het valt moeilijker
dan het reddingswerk. Een verslag uit die
dagen: "In 't verdronken land van Oude
Tonge varen de platgeboomde bootjes
door het overspoelde land. Ze speuren
links, ze turen rechts, die onverschrokken
mannen. Zwijgend staren ze onder het
varen naar omlaag. Dan opeens wordt er
fluisteren een commando gegeven.
"Halt... wat is dat?" "Wat bedoel je?"
"Kijk dan... daar drijft iets." "Ik zie
het..." Voorzichtig gaan ze terug, uiterst
voorzichtig, omdat anders het water, dat
na die verschrikkelijke eerste dagen lang
zaam tot rust is gekomen, weer troebel zou
worden, zodat ze er niet meer doorheen
kunnen kijken. "Nee, 't is een koolstronk".
Een zucht van Verlichting wordt er
geslaakt, want hoewel het hun doel is alle
doden tg bergen, geeft het vinden van iede
re drenkeling toch telkens opnieuw een
felle schok. Het bootje dobbert verder.
Wéér wordt er gestopt en nog eens. Dan
opeens: "Stil... een lichaam. Daar. opzij,
bij die paal..." "Voorzichtig..." Tot het
uiterste zij ze n gespannen. Behoedzaam
tasten drie paar met rubberhandschoenen
beschermde handen in het water. "Denk
erom, puntdraad!" Dubbel voorzichtig
gaan ze nu te werk, want ze weten, dat het
water in de omgeving doordrenkt is van
een dodelijk gif: één prik door hun hand
schoen kan fataal zijn. "'t Is een man."
"Jong?" "Nee, een oude man." Iedere keer
dezelfde vragen. Maar het moet immers,
het moet.Alleen dat gevoel, dat 't hun
plicht is, houdt hen staande. Anders waren
ze er stellig niet meer op uitgetrokken,
nadat ze het wasbleke, blonde ventje had
den gevonden, een kind, bijna een baby
nog, het duimpje in de mond en een glim
lach om de lippen, 't Laatste lachje, vol
vertrouwen, tegen een wanhopige moeder,
die kort daarop gered werd, met ontvlees
de vingers, vastgeklampt aan een plank,
beroofd van al haar kinderen.
Donkere wolken
Maar keren we nog een ogenblik terug
naar die inwoner van Oude Tonge die in de
rampnacht twaalf familieleden verloor.
Hij verhaalt van opmerkelijke dingen uit
die dagen, zoals de lotgevallen van zijn
zwager, Jan Boogers. "Hij had reeds tevo
ren indrukken van de oordelen die zich
zouden voltrekken. Hij was een verander
de jongen en liep al enige tijd met een
bezwaard hart over de aarde. "Er hangen
donkere wolken boven ons huis", zei hij
tegen zijn ouders, wat wel is uitgekomen.
Acht dagen voor de ramp moest hij naar
een begrafenis in Melissant. Tegen de
weduwe van de overledene sprak hij toen
deze opmerkelijke woorden: "Wees maar
blij datje man nog een eerzame begrafenis
heeft gehad, want deze zal hier gevonden
worden, de ander daar en er zal geen tijd
zijn om ze te begraven". Dat is letterlijk in
vervulling gegaan. Zelf is Jan die nacht
ook verdronken, maar hij had een groot
voorrecht: hij kon sterven. Dat was in zijn
leven duidelijk openbaar gekomen".
De man citeerde een uitdrukking, die we
gebruikt hebben om aan te duiden dat het
leven ondanks alles doorgaat: "De ramp
ligt op het kerkhof". "En wij", besluit hij,
"zijn gespaard gebleven. Maar waar heeft
ons dat nu gebracht? Als ik dan naar
mezelf en om me heen kijk, vrees ik dat
het alleen maar verharding heeft gebracht.
Het lijkt wel of we de roepstem niet heb
ben gehoord. En dat is toch wel een ver
schrikkelijk oordeel.
Drukkerij
Langeweg 13
3245 KE Sommelsdijk
Tel. (0187) 4710 20
Postbus 27
3240 AA Middelharnis
Fax (0187) 48 57 36
