3. Vooruitzien - De Toekomstvisie
HARINGVUETDAM
VOORDELTA
BROUWERSOAM
^HELLEGATSPLflN
HOLLANDSDIEP
OOSTERSCHELDEKERING.-
OOSTERSCHELDEmSTQAl
'ZANQKREEKDAM,-.
LvOAND'
3ESTERDAM
WESTERSCHELDE
Vervolg Herdenking Watersnoodramp
vijftig jaar na dato
Estuaria:
Een estuarium is een overgangsgebied tussen één of
meerdere rivieren en de zee, waar de watermassa in
beweging is onder invloed van de rivierwaterafvoer
en het getij, bestaande uit drie zones:
I. een zoetwatergetijdengebied
2. een middengebied waar zoet rivierwater en
zout zeewater zich mengen
3. een kustzone. Een natuurlijk estuarium wordt
gekenmerkt door tal van geleidelijke overgangen
gradiënten). Tussen zee en rivier enerzijds en tussen
water en land anderzijds. Processen als het getij,
de afvoer van zoet water, de menging van zout en zoet
water, de diversiteit in sedimentatie en erosie en de
natuurlijke dynamiek estuariene dynamiek) spelen alle
een belangrijke rol. Door de natuurlijke dynamiek ontstaan
gradiënten van hoog naar laag, van droog naar nat,
van zoet naar zout en van zand naar klei.
van de estuariene dynamiek of de 'zee-
gatdynamiek'. De voordelen hiervan zijn
legio: het opnieuw verbinden van de
Deltawateren kan een bijdrage leveren
aan de oplossing van de hoogwaterpro-
blematiek van de benedenrivieren en de
Schelde; de scheepvaart is er bij gebaat
door minder lange schuttijden; het is
goed voor de natuur, want de kwaaltjes
van de verschillende Deltawateren gene
zen en er zal opnieuw visintrek kunnen
plaatsvinden; de visserij zal ervan pro
fiteren, onder andere door een betere
zaadval van mosselen door de aanwezig
heid van zoet/zout-overgangen; wonen
aan het water wordt hoog gewaardeerd,
mits de kwaliteit van dat water goed is en
dat is met deze oplossing te realiseren;
ook de recreatie, met name de water
sport, zal er wél bij varen door de al
gehele kwaliteitsverbetering van het
oppervlaktewater en door nieuwe vaar
routes."
Voorzichtigheid geboden Van
Kempen waarschuwt: "Maar ook hier
loeren de nadelen om de hoek: door het
weer met elkaar in verbinding brengen
van de Deltawateren gaan de waterpeilen
fluctueren, dus stijgen en dalen, terwijl
de infrastructuur rondom de wateren is
ingesteld op vaste waterpeilen. Als het
peil in het Volkerak-Zoom-
meer te hoog wordt, komt
de afwatering van West-
Brabant in gevaar. Een
ander nadeel kan zijn, dat er
zout of brak water komt op
plekken waar nu nog zoet
water ingelaten wordt voor
de landbouw." Blauw is het
daar mee eens, maar relati
veert tegelijkertijd: "Óf dat
gebeurt, is afhankelijk van
de manier waarop de ver
bindingen tussen de Delta
wateren hersteld worden.
Maar als het gebeprt, zul
je inderdaad alternatieven
moeten aandragen. En uiter
aard zullen we er ook voor moeten
waken, dat we de verworvenheden van
de Deltawerken - veiligheid en ontslui
ting - behouden en waar mogelijk ver
sterken."
Provinciale goedkeuring Deze maand
- dus nog in februari 2003 - zullen
Provinciale Staten van de provincies
Zeeland en Noord-Brabant een (hopelijk
positief) besluit nemen over de reeds door
hun Gedeputeerde Staten goedgekeurde
ontwerpvisie voor de Deltawateren. De
besluitvorming van Provinciale Staten
van de provincie Zuid-Holland zal daar
na volgen. "Dan kunnen we eindelijk
beginnen", besluit Blauw. "Want al heb
ben we in de afgelopen twee jaar al veel
voorbereidend werk verzet, het échte
werk, in de vorm van een concreet werk
plan voor de meerjarige zoektocht naar
de beste oplossingen voor huidige en
toekomstige problemen, gaat zich in
2003 afspelen."
Er is een zeker minimum aan zoet water nodig
om de Deltawateren weer te laten functioneren
als overgangsgebied tussen de rivieren en de
Noordzee. Dat minimum moet ook onder
omstandigheden met lage rivier afvoer en
beschikbaar blijven.
De bodems van het Haringvliet en het
Hollands Diep zijn sterk vervuild."
Blauw van de provincie Zeeland meldt
nog enkele ecologische nadelen: "De
strikte scheiding tussen de Deltawateren
- de compartimentering - leidt tot nog
meer problemen, waaronder de enorme
zandhonger van de Oosterschelde, waar
door per jaar circa 74 hectaren schorren,
slikken en platen onder water ver
dwijnen. De aantrekkelijkheid van het
Deltagebied als overwinteringsplaats en
foerageergebied voor (trek)vogels neemt
af, we constateren slechtere zaadval van
de mosselen en verminderde visintrek,
omdat de vissen letterlijk hun neus
stoten tegen de dammen en de dijken...
Kortom: het voordeel veiligheid van de
Deltawerken blijkt veel nadelen in zich
te herbergen!"
Klimaatveranderingen Witter: "Naast
de nodige schaduwkanten van de
Deltawerken op ecologisch, economisch
en recreatief gebied staan we ook aan de
vooravond van nieuwe klimatologische
ontwikkelingen. Behalve de temperatuur
(met 1-2 graden) gaat ook de zeespiegel
fors stijgen, met misschien wel meer dan
een halve meter in de komende honderd
jaar! Het weer wordt onstuimiger, waar
door de golfhoogtes zullen toenemen
met naar verwachting dertig procent. De
neerslag neemt niet alleen toe, maar de
buien zullen ook heftiger worden. Ook
de rivierafvoeren nemen toe en krijgen
een grilliger patroon: zowel veel hoger
in de winter als veel lager in de zomer.
Volgens het door Rijkswaterstaat uitge
voerde 'Spankracht'-onderzoek zal in de
toekomst extra bergingsruimte voor
water nodig zijn in de Zeeuwse Delta
om te voorkomen dat steden als
Rotterdam en Dordrecht gaan onder
lopen. En tenslotte daalt de bodem nogal
flink: in Zeeland verwacht men voor
2050 een bodemdaling tussen de 5 en 20
centimeter!"
Nieuwe inzichten Zowel de schaduw
kanten van de Deltawerken als de te ver
wachten klimaatveranderingen vragen
om toekomstgerichte oplossingen. "Bij
voorkeur vanuit één integrale visie",
vindt Blauw, "en dat is ook precies de
centrale gedachte achter het project
Delta InZicht. De oplossingen richten
zich primair op de gebieden ecologie,
waterkwaliteit en veiligheid, maar daar
naast moeten we natuurlijk zoveel
mogelijk kansen pakken voor win/win
situaties voor onder meer landbouw, vis
serij, scheepvaart, wonen, recreatie en
industrie. Bij alle verschillende manieren
om naar de problematiek te kijken, voert
voortdurend één nadeel de boventoon: de
strikte scheiding tussen de afzonderlijke
Deltawateren. Een voor de hand liggen
de oplossingsrichting is dan: het weer in
verbinding brengen van de Deltawateren,
zowel onderling als met de rivieren en de
zee. We noemen dit wel: het herstellen
Het weer opnemen van de Delta-
wateren in het rivierensysteem komt de
veiligheid van het benedenrivierenge
bied ten goede. Dit geldt vooral voor
Rotterdam en Dordrecht/Rijnmond en
de Drechtsteden. Maar het mag niet zo
zijn, dat de huidige problemen van het
rivierengebied worden verplaatst naar
West-Brabant, waar zich nu al in de
huidige situatiesregelmatig problemen
voordoen. Ergo: niet afwentelen, maar
oplossen!
Bron: Delta InZicht, een integrale visie
op de Deltawateren, 2002, pagina 29.
In het landelijk beleid (Vierde Nota Waterhuishouding; Vijfde Nota Ruimtelijke Ordening; Anders
omgaan met water in de 2le eeuw, Derde Kustnota, Spankrachtstudie, Noodoverloopgebieden,
Droogtestudie e.a.) wordt 'aansluiten bij natuurlijke processen' genoemd als belangrijke leidraad
voor toekomstig waterbeheer. Dit uit zich onder meer in beleidsconcepten als 'Ruimte voor de
Rivier' en de trits vasthouden-bergen-afvoeren. Zoveel mogelijk met de natuur en het water mee
in plaats van er tegen in, is de nieuwe gedachte...
Bron: Delta InZicht, een integrale visie op de Deltawateren, 2002, pagina 20 en 51.
De zorg voor de waterstaat ligt al heel lang bij waterstaatsorganisaties. met als meest bekende waarschijnlijk wel Rijkswaterstaat. Deze uitvoerende dienst van het ministerie van Verkeer en Waterstaat heeft de zorg voor de
zogenaamde rijkswateren, de grote rivieren en het IJsselmeer. De waterschappen afhankelijk van hun taak of het werkgebied ook wel (hoog)heemraadschap. polderdistrict of zuiveringsschap genoemd - zorgen voor de overige
wateren. Op dit moment zijn in West-Brabant nog vijl' waterschappen verantwoordelijk voor het waterbeheer, maar vanaf 2004 zullen deze in gefuseerde vorm als één nieuw waterschap fungeren. Het hoogheemraadschap en de
waterschappen zijn verantwoordelijk voor de kwaliteit (waterfova/iVeiMbeheer), voor de hoeveelheid van het oppervlaktewater (watcrA'iiwiwc/i.vbeheer) én voor het beheer en onderhoud van de dijken (waterA'mngszorg). Onder
meer door het zuiveren van afvalwater en het baggeren van vervuilde wateigangen dragen de waterschappen bij aan verbetering van de kwaliteit van het oppervlaktewater. Door het regelen van de waterpeilen in zowel de grotere
rivieren als de kleinere watergangen - zoals beken en sloten - én door het beheren en onderhouden van de dijken beschermen de waterschappen West-Brabant tegen overstromingen. In drie artikelen in de huis-aan-huis-bladen in
West-Brabant slaan de West-Brabantse waterschappen even stil bij de Watersnoodramp, de maatregelen van het Deltaplan en het Zwakke Plekkenplan en bij de nieuwe ideeën over het waterbeheer-van-de-loekomsl.
De drie artikelen verschijnen op 29 januari, op 5 februari en op 12 februari en hebben dezelfde thema's als het project Delta 2003: Terugblikken (de ramp). Leren (de maatregelen) en Vooruitzien (de toekomst) Dit is het derde
deel van de trilogie. Bovendien zijn dankzij een eenmalige subsidie van de Provincie Noord-Brabant vanaf 1 maart a.s. de drie artikelen in brochurevorm verkrijgbaar, Voor meer informatie kunt u terecht op de websites van de
waterschappen (www.hwb.nl www.markenweerijs.nl www.land-nassau.nl www.dongestroom.nl www.scheldekwartier.nl) op www.deltainzicht.nl en op www.delta2003.nl
Uitgave: de West-Brabantse waterschappen foto's: Rijkswaterstaat Directie Zeeland tekst: Hendrickx ©ommunicatie (Breda) vormgeving: Reklameburo Van de Watering (Halsteren)
