NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD,
ZUlD-HOLLAliDSGHi EN ZEEUWSCHE EILANDEN
voon oa
V
ONZE EILANIEN
Dit Blad verschijnt eiken Zaterdagmorgen.
Prijs per kwartaal f 0,50
Afzonderlijke nummers - 0,05
No. 1
Zaterdag 21 November 1914 22E Jaargang
Alle voor de Redactie en Administratie bestemde stukken en Advertentiën worden uiterlijk
Vrijdagmorgen ingewacht bij de Administratie te Middelharnis.
Prijs per advertentiën van 15 regels f 0,50
Iedere regel meer- 0,-10
Groote letters naar plaatsruimte.
I
Militairen van ons eiland kunnen,
indien zij hun adres opgeven, GRATIS
„VOORUIT!" en ONZEEILANDBN
ontvangen. i
Men gelieve zich op te geven aan de
administratie te Middelharnis.
Het plan Treub.
We zijn thans uit de onzekerheid van
daan en weten, op welke wijze miDisMr
Treub de oorlogslasten meent te moeten
dekken. Wat voor en na in de pers was
bekend geworden, had ons voorbereid op
een teleurstellende oplossing, doch dat een
minister als de heer Treub voor den dag
komt met een ontwerp, als h\j heeft inge
diend, is een bittere teleurstelling. Had dit
ontwerp de signatuur van mr. Lohman ot
van dr. Kuyper gedragen, dan zou niemand
er over verwonderd zijn geweest, doch dat
een man als minister Treub dit ontwerp ooit
zou kunnen voorstellen, zullen zelfs zyn*
naaste geestverwanten wel niet hebben ge
dacht. De 275 millioen, die de heer Treub
wil leenen tegen de ongekend hooge rente
van 5 o/0. zullen betaald worden door 20 op
centen op alle directe belastingen, 10 opcen
ten op de invoerrechten en verschillende
accijnzen, 10 opcenten op alle registratie
rechten, enz. Het geheele volk, de zwaar
geteisterde arbeidersklasse, de ernstig ge
troffen middenstand zullen hun opcenten te
offeren hebben en van de opcenten op de
indirecte belastingen zal juist de massa het
leeuwenaandeel mogen betalen. Twee dagen
voor dit befaamde wetsontwerp verscheen,
schreef de „Nieuwe Rotterdammer Courant"
nog
„Nu kan echter niet over het hoofd
worden gezien, dat juist tengevolge van
den oorlog in zeer breede lagen van de
bevolking de flnancieele draagkracht uiter
mate is verminderd, ja gansch opgeheven.
Dit is het geval met zoo goed als de ge
heele arbeidersklasse en met een zeergroot
gedeelte van den middenstand. Nog ver
scheidene jaren zullen dezen onder den
druk van de gebeurtenissen van dit jaar
blijven staan. Daar het nu echter voor de
wederopleving van economische welvaart
van het hoogste belang zal zijn, dat zoo
spoedig mogelijk de middenstand en de
arbeidende klasse van dien druk worden
verlost, zal het in het algemeen belang
moeten worden geacht, deze groepen te
ontslaan van hun plicht van hun recht
mocht men wel baast zeggen om in de
buitengewone lasten te deelen. Hieruit
spruit aanstonds één leidend beginsel
voort. De noodige gelden zullen door directe
heffing moeten worden verkregen".
Toets het ontwerp-Treub aan deze zeer
juiste uitspraak en ieder democraat zal moe
ten wenschen, dat het Non Possumus (ik wil
niet) van de Tweede Kamer zal klinken.
De minister heeft de schijnconcessie ge
daan, dat voor 1920 een wet over de voor
gestelde dekking nader moet beslissen.
Wij zijn het eens met hetgeen de Nieuwe
Courant van 18 Nov. hieromtrent schrijft:
„Het spijt ons te moeten zeggen, dat wij
aan deze concessie geen waarde kuDnen
hechten. Wij kennen het lot van bij de
wet bepaalde wettenöf er komt in het
geheel niets van t>f wel een noodwetje
komt ter elfder ure den bestellingstermijn
verlengen".
En volkomen terecht schrijft de Nieuwe
Courant: „Het psychologisch oogenblik,
waarop middenin of althans onder de
versche herinnering aan het gevaar van
onherstelbare vermogens-schade van nati-
onalen ondergang zelfs, een beroep op
buitengewone offervaardigheid met vrucht
te doen ware geweest, gaat ongebruikt
voorbij en de nationale daad waartoe 1914
den stoot had kunnen geven, verlooptin
15 X 20 opcenten.
De voorstanders van een oorlogsbelasting
zullen zeker niet nalaten thans de natie voor
oogen te houden, welke hooge belangen op
het spel staan
Het wachtwoord is voor hen, wat Bet Volk
schrijft: „Er zal moeten worden gestreden,
Laat ieder zich gereed houden".
Buitenlandsch Overzicht.
Op het slagveld in Noordwest Polen hebben
de Duilschers een overwinning behaald op
de Russen. Duitsche bladen, die de zege van
grooter omvang schetsen dan hetofficieele
Duitsche legerbericht, meenen dat de over
winning die van Hindenburg in Oost-Prui
sen op 11 September, overtreft. Van Russi
sche zijde is tot dusver nog geen bericht
over den veldslag in Polen. Een definitief
oordeel is daardoor nog niet te vellen. In
elk geval blykt, dat de Russische „opmarsch
naar Berlijn" niet zoo gemakkelijk zal gaan.
Vermoedelijk hebben de Duitschers, met
gebruikmaking van hun dicht spoorwegnet,
ïd allerijl groote troepenmassa's geconcen
treerd tusschen Thorn en Soldau. Verschil
lende Russische legerkorpsen, zoo zegt het
Duitsche legerbericht, zijn tot diep in Polen
teruggeworpen. Het strijdtooDeel in Pruisen,
Polen en Galicie is te groot en de krijgsope
raties zijn te ingewikkeld om uit het succes
van een dtr partijen aanstonds conclusies
te trekken. Vast staat echter dat de Russen
niet ernstig konden denken aan den op
marsch naar Berlijn, zonder eerst heel Gali
cië, met name Krakau, te hebben vermees-
terd, om in het zuiden gevrijwaard te zijn
voor een groote bedreiging in de flank. Het
is dus logisch dat de hoofmacht der Russen
staande op een front Kalisj-Czenstochau-
Krakau, zich eerst van Krakau meester
maakt. Reeds is de Russische opmarsch in
Galiciö zoo ver gevorderd, dat Krakau aan
de noordzijde zou zijn ingesloten.
Een communiqué van den Russischen staf
geeft te verstaan dat de Russen niet verder
Anatolie zullen binnenrukken. De ontvangst
door de Turken, onder leiding van de Duit
sche officieren, is blijkbaar niet meegevallen.
De Oostenrijkers berichten dat na 9 dagen
onafgebroken vechten een groote overwin-
ting op de Serviërs is behaald, 8000 Servi
ërs zijn in hun handen gevallen.
By gevechten aan de Perzische Golftus-
sehen Turken en Engelschen, strijden Britsch
Iödische troepen tegen de Turken. Van veel
bbteekeDis zijn die gevechten niet.
Dinsdag deelde Reuter in een telegram
mee, dat de Russen Kraukau hebben bereikt
eï dat zij deze belangrijke Galicische vesting
aqn de noordzijde hebben ingesloten.
Van de Russischen opmarsch in Galicie
wordt uit Petersburg gemeld
in het noorden van Galicie werden de
Oostenrijkers van den linkeroever der Du
ndee verdreven en trokken terug in de dis
trirten van Bochnia en Neu Sandec, achter
zien de bruggen en wegen vernielend. Op
10 dezer bezetten de Russen Krasno, 40
mijlen ten westen van Przemysl. Het Oosten-
rytsche leger werd uit de linie van deze
stal verdreven en in tweeen gesplitst.
Eet eene deel trok terug op Jasloenhet
andsre op Bukla, waaruit het echter Don-
dertag werd verjaagd. Op denzelfden dag
betaalden de Russen een overwinning aan
de Boven San en bezetten Sanok en Turka.
Do Oostenrijkers trokken zich in de Kar-
patben terug en bezetten daar de passen.
Zondag stonden zij op de lyn Bochnia—Neu
SandeoJasloBoven WislokaiUzsok-
pas.
Het beleg van Przemysl, dat onderbroken
was door den algemeenen opmarsch der
Oostenrijkers, is Zaterdag hervat.
Op het front van de rivier Stryj tot Czer-
nowits zijn de Russen de overhaast naar
het gebergte terugtrekkende Oostenrijksche
afdeelingen blyven vervolgen.
Woensdag hebben de Russen, oprukkend
van Nadworna in de richting van Marama
ros Sziget (Hongarije) een afdeeling sokols
bij Ptsieczna geheel vernietigd.
Dei terugtrekkende Oostenrijkers bieden
hardoekkigen tegenstand in achterhoede-ge
vechten. Het is dikwijls noodig hen met de
bajonet uit hun stellingen te verjagen.
Op het westelijk oorlogsterrein schijnt de
toestand zich iets ten nadeele der Duitschers
gekeerd te hebben.
Een Fransch communiqué meldt, dat de
linkeroever van het Yserkanaal geheel door
de Duitschers is ontruimd en ze ook op den
rechteroever werden teruggeworpen. De
nieuwe inundaties strekken zich uit van ten
Zuiden van Dixmuiden tot 6K M, ten Noor
den van Bixschoote. Duitsche troepen, die
het kabaal in d9ze streek trachtten over te
trekkeh, werden over de bruggen terugge-
worpet. Ten Zuiden van Bixschoote is een
geheel Duitsch regiment vernield. Op deze
grens zijn de Duitschers over het algemeen
teruggeworpen en we hebben verschillende
voordeélen behaald. Tusschen de Lys en
de Oisé maakten we gedeeltelijke vorde
ringen.!
Over den opstand in Zuid-Afrika schrijft
het bekende blad „de Volksstem" het vol
gende belangwekkende artikel:
De politiek van Duitschland jegens Zuid-
Afrika is nu voor elkeen duidelijk. Men wil
te Berlijn van Brits Zuid-Afrika 'n Republiek
maken, met behulp van Afrikaners, die van
uit Zuidwest militaire ondersteuning zullen
erlangen. Indien dit schema de sympathie
der Afrikaners had kunnen verwerven, zou
de Republiek nooit zonder burger-oorlog
geyestigd kunnen zynzoodanige Republiek
zou dan in z'n voortbestaan afhankelijk wor
den van de welwillende belangstelling van
't Duitse Goevernement. Met andere woor
den, ons land zou 'n vazel-Staat worden
van 't Duitsche Rijk. Dit moet met alle
beschikbare middelen belet wordeD. Dit wil
ons Botha-Kabinet met de medewerking van
alle Afrikaners beletten.
Er is veel geduld noodig voor wie 'n volk
als 't onze moet regeren. Toen besloten was
tot aktief optreden tegen Zuidwest,erkenden
de militaire autoriteiten de noodzaak om
in stilte en met spoed te mobiliseereu. Zorg
vuldig werden alle opgeroepen burgers on
derzocht wat betreft lichamelijke geschikt
heid en geestelike vaardigheid voor de be
raamde veldtocht. Niemand is vandaag
onder de wapenen, die niet sterk van gestel
en volkomen gewillig was om den krijgs
dienst te doen. En er heerscht oprechte
geestdrift by elk gekommandeerde burger 1
Nauweliks waren de vyandelikheden be
gonnen, of men hoorde de wanhoopskreet
van moeders, wier zoons in hun enthoesi-
asme verzuimd hadden om verlof te vragen
tot het verrichten van komando-dienst I En
van kansel en platvorm regende het ver
wijten tegen de Reg., die de burgers met
geweld dwong om tegen hun zin aan 'n
ekspeditie deel te nemen f Daarop werd
besloten om vrijwilligers op te roepen voor
deelname aan de krijgs-bediyven. Maar die
vrijwilllgermethode is vreemd aan onze
volksaard. Vanouds zyn de mensen gewéon
om te worden gekommandeerden nu hoort
men zeggen„wij staan bereidwillig klaar
„om krijgsdienst te doen op 't eerste bevel
„on2erRegeering!Pas de Verdedigings-Wet
„op ons toe, en wij zullen zonder aarzeling
„optrekken!" VrywilÜger-worden is voor
menigeen stuitend 1
Maar bij onze medeburgers van engelse
afkomst is 't juist andersom. Voor hen is
't beginsel van gekommandeerd worden
stuitenden zij verlangen als „volontairs'
naar 't front te gaan. Er is voorwaar veel
geduld nodig om met 't Zuidafrikaanse pu
bliek klaar te komen I
Turkije tracht op alle manieren, nu het
de zijde van Duitschland heeft gekozen, de
Franschen en Engelschen afbreuk te doen.
Dat probeert het vooral te bereiken door
het prediken van den zoogenaamden Heili
gen Oorlog.
De Sheik-oel-Islam, die den vertegenwoor
diger van 't Berl. Tagebl. te Constantinopel
in audiëntie ontving, verklaarde daarbij
op de vraag naar de geestelijke organisatie
en de beteekenis die de „Dschihad" de
Heilige Oorlog voor de Mohammedaansche
wereld heeft, dat nog nimmer het Khalifaat,
in den vorm als thans gescniedt, de banier
van de „Dschihad" heeft ontrold. Zelfs de
Heilige Oorlogen, die de Islam ten ty de der
Kruistochten gevoerd heeft, zijn met den
omvang en de beteekenis van dezen Heili
gen Oorlog niet te vergelijken. Sedertdien
zijn eeuwen voorbij gegaan, maar ,t „Woord"
leert, dat Dschihad's geboden in de harten
der Mohammedanen langer voort blijft leven,
Wanneer thans h9t Fetwa-gebod uitgaat,
weet elke geloovige Mohammedaan en zoo
noodig ook elke Mohammedaansche vrouw
wat zijn, en haar plicht is. De vijanden
van den Islam, die bet Khalifaat bedreigen,
dwingen ons tot den Heiligen Oorlog. De
maatregelen genomen om ons het gebruik
der verkeersmiddelen te ontzeggen zullen
onze vijanden weinig helpen. Reeds weten
honderdduizenden pelgrims die van Mekka
naar Medina trekken, om naar de heilige
heuvelen te gaan, van het besluit der Fetwa
als microben zullen deze geboden in de
lichamen der Mohammedanen dringen, die
in de vijandelijke rijen strijden. Overal, in
Oran gelijk ook in de Afrikaansche koloniën,
zal het Dschihad-gebod de levenszenuw van
onze vijanden en van allen, die hen onder
steunen, verwoesten ook van hen, die in
de toekomst zich aan hunne zijde zullen
scharen.
De kinderen van Mohammed's profeet
zullen niet ten ondergaan en zijn verheugd
den oorlog gemeenschappelijk met de legers
van Oostenryk-Hongarye en van Keizer
Wilhelm te voeren, wiens woord„ik ben
de vriend van 300 millioen Mohammedanen",
alle aanhangers van den Islam kennen.
Haaysche Brieven.
CCXCIIt.
Toen de Belgische vluchtelingen inrade-
loozen angst voor de Duitschers, bij duizen
den over de grens kwamen, is er van alle
kanten in ons laDd hulp verleend om de
slachtoffers van den wereldoorlog met de
grootst mogelijke hartelijkheid te ontvangen.
Zoo groot waren de toezendingen van levens
behoeften en kleederen, zooveel werd opge
daan, dat in meer dan één blad de vraag
werd gesteld of wij voor onze eigen werk-
loozen wel dezelfde toewijding zouden be-
toonenOver de houding van het Neder-
landsche volk heeft menig buitenlandsch
blad dan ook terecht vol lof gesproken. De
totale kosten der opneming van de vluch
telingen wordt reeds thans begroot op 5
millioen gulden. Dit bedrag neemt ons land
voor zijn rekening. De steun, dien
Sngeland heeft geboden, is zeer terecht dooi
de regeering afgewezen geworden. Men leze
nu eens, wat de „Vooruit", het orgaander
Belgische Werkliedenpartij durft te schrij
ven
„Verleden week waren wij in Holland.
Welnu het moet uit de pen: op enkele
uitzonderingen na werden de Belgen de
arme wroeters en werkmenschen niet
behandeld zooals het behoort. De rijke
Belgen werden er goedgeëxploiteerd.
De laatste daad der Hollandsche regeering,
die geweigerd heeft hulpgelden te aan
vaarden, welke Engeland aangeboden
heeft om de Belgische vluchtelingen bij
te staan, heeft de maat doen overloopen.
Dat zal Belgie nooit vergeten".
Onbillijker en ondankbaarder kan het toch
wel niet. In elke plaats van ons land, waar
vluchtelingen verschenen, heeft men alles
gedaan om het doorgestane leed te ver
zachten en dat nu een werkliedenorgaan
met zoo schandelijke verdachtmaking komt,
is eenvoudig beneden alles.
De moeilijke positie, waarin ons land
verkeert, wordt door dergelijke verdacht-
makende berichten niet vergemakkelijkt.
Daarom is het van groot belang, dat in
het Engelsche Lagerhuis door de Engelsche
regeering openlijk lof is gebracht aan ons
land, voor de wijze waarop het zijn neutra
liteit heeft trachten te handhaven. Terecht
werd doorjden Engelschen minister gewezen
op de groote moeilijkheden, die ods land
heeft te overwinnen. Dat geldt wel in de
eerste plaats de financien. Met verbazing
zal wel nagenoeg ieder Nederlander, die
niet tot de groote bankkapitalislen behoort,
de indiening hebben vernomen van een
leeningsontwerp van 275 millioen, dat ge
dekt zal moeten worden door opcenten van
nagenoeg alle belastingen. Stond onder dit
ontwerp de naam van Kuyper of Lohman,
dan zou ieder dat zeer natuurlijk hebben
gevonden. Doch dat een minister Treub
dit ontwerp heeft geteekend, bewijst, dat
de wonderen de wereld nog niet uit zijn,
Wie had ooit kunnen denken, dat deze
Minister met zoo'n reactionair voorstel zou
komen
Reactionair, omdat spijt alle betoogenin
de groote bladen deze minister de bezitters
niet durft aanpakken en de zwaarstgetrof-
fenen der crisis, de prbeiders en de midden
stand laat bloedenvoor de betaling der
oorlogskosten. Dit heele leenijgsplan met
de wyze waarop het gedekt zal moeten
wordeD, is een knieval voor de grootbezitters.
Kuyper zal het met een triomfkreet begroe
ten, Lohman zal er over voldaan zijn, Doch
wie democratisch voelt, zal zich niet kunnen
neerleggen bij een ontwerp.dat vijftien jaar
lang zware opcenten legt op den midden
stand en de arbeidende klasse en elke her-
vormingsarbeid noodwendig zal stopzetten.
Het is waarlijk geen wonder, dat de ruil
Bertling—Treub tbans door meerderen geen
gelukkige wordt geacht. Het is wol opmerke
lijk, dat de ingezonden stukken, die aan
meerdere bladen werden aangeboden om de
leening te bepleiten, alle kwamen uit den
kring der groote bankiers. Dat teekent en
een hartig woordje vallen en zeker mag het
niet in behandeling komen, voor de natie tijd
heeft gehad om er zich over uit te spreken.
Welk een noodlottigen invloed dit ontwerp
zal hebben, is reeds te voorzien in het bouw
bedrijf. Als de staat een rente geeft van 5
zullen de particuliere banken daarin een
gereede aanleiding vinden om het hypotheek -
crediet te verhoogen. Nu reeds worden afloo-
pende hypotheken alleen gecontinueerd als
5% wordt betaald en gaat de Staat voor
meteen 5 o/0 leening, dan zalhetbouwcrediet
ongetwijfeld nog daarboven gaan.Bovendien
mogen de huiseigenaren nog 15 jaar 20 op
centen op de grondbelasting betalen en men
behoeft dus niet te vragen, hoe ongelijkmatig
de druk der leeningsdekking op verschillende
categorieën zal werken. De middenstand
wordt weer Sijmen, die betaalt, de vermo
genden komen er naar verhouding het beste
af. Het is onbegrijpelijk dat de minister geen
der plannen, door Bos, Stork, de Jong enz.
bepleit, heeft aangevat. Van een man als
minister Treub had ieder beter verwacht
dan de trieste oplossing, die hij thans voor
stelt. Het is wel buitengewoon extra-parle
mentair
In de Kamer zal over dit ontwerp nog wel
SCHETSEN UIT DE RECHTZAAL.
f 3-
3,-
2,50
2,5 0
„Gramophoon",, „Martelaar^g 2'go
In den regel zat meneer Waander 1)80 1,90
te schrijven" van 's morgens tier
dags vijf uur. 's Avonds had
bezigheden. Van den stapel
papieren, aan zijn linkerhand
liggend, nam hij telkens een
de pen een paar maal over
begon dan weer te schrijven,
Bril op neuspunt, terwy'l hethi?eii\yg
ging van links naar rechts. W—
1,8
1,90 l 2'.-
2,60 2,70
4,- 4,50
2,75 2,80
copieerde hij staten, ontwerpa
durig-uitvoerige beschrijvingen va«Iag22 Nov. 1914.
dingenuit oude familie docurv. kerk.
'tKon hem niet schelen wat./, (doopsbed.) De. Bruinine.
Hij had 'n kringetje v-- e" s nv- 7)0
men hem weer aar v'm'
Hy had drie tarief, 'v.m.
van het maatschfL v.m
gevers. De hoog50®^-®
erkent met v'nongei
zetheid, stiptheihge,1
s av. Ds. Westrik.
xv. Ds. Steenbeek.
n. Ds. Kroese.
m. Ds. (Addink.
av. Ds. Hoogendijk.
im. Da. de Gidts.
Ds. van der Kooij.
n n.m. Ds. Wen tink.
b av. Ds. Verkerk.
er soms wat meeaa.t' Ttn- en 'f Ds. Lat...
vangsletters
had geleerd te 5,T.m. ,n n.m. do Eerw. lieer H.cï
spatje inkt ooit wei angeliesatie gebouw
in de puntjes, met d„. 0. j. Room,.,,
en met duidelyke, stie Polsbroek.
Tusschen twaalf en 1?de kerken in Nederland.
kleine recreatie ui- n.m. en 's av. Ds. Kievit.
met voorzichtig-zuin7®^1^ VD3t- nni-en 'sav- Ds. Kievit.
drabbige koffie, die m0R™EBm
kauwend de in dun-
soms met oen plek™''.Swd."bB°0™'
bakken koek belegde ta-yliei, vm. en ''sar. Db. Eeselink.
zette mijnheer Waand/^aezinde kerk,
uiterst omzichtig,
schotel, apart en gunde hy ziu.
trekjes uit een steenen tabakspijpje. Dat»,.-
toe ging hy aan den anderen kant van de
tafel zitten, om niet op zyn schrijfwerk te
morsen. En dan pende hy weer uren ach
tereeD. Van wat hij copiëerde bleef hem
zoowat nooit iets by. De klanten vertrouw
den meneer Waanders: gaven hem vaak
dingen te copieeren, waarvan de inhoud
niet „aan de groote klok" mocht worden
gehangen. Maar er was geen nood
Copiist was absoluut-betrouwbaar. Maar
zelfs al had hij willen klappen 't Zou hem
niet mogelijk zyn geweest. Hy zorgde er
voor geen fouten te maken. Schreef woordje
na woordje over. Als hij gereed was, werd
de bundel netjes ingepakt in de versleten
portefeuille gedaan. Hy bracht 't weg, ont
ving zijn loontje, dankte, boog, beval zich
aan in gunst en recommandatie. Begon een
nieuwe opdracht. Wist nagenoeg niets meer
van de vorige
Een ding was hem onmisbaar bij zijn
arbeidsrust, stilte, kalmte. Anders kwam-ie
in de war. Hospita had een hondje met
onbedwingbare kefneigingen. Meneer Waan
ders van zeer-zachtmoedige bedeesde na
tuur had lang geweifeld alvorens er iets
van te zeggen. Hy trachtte het beest aan
zich te binden door stukje leverworst mede
te brengen, hem te aaien en te vleien. Eet
dolle gekef en de aanval op meneer Waan
ders broekspijpen duurden aan. Toen schreef
hij hospita een briefje uitbundig, roemend
de voortreffelijke kwaliteiten van hondje,
