Het water sloeg in de loop
der eeuwen meermalen toe
De rampnacht
Wegens enorm succes gaan wij door met onze
AANBIEDINGEN IN ELEMENTEN!
ii-
98-
2.98
Yashica Super-40 K
FOTO combi-lid
erschoore
DOE - HET - ZELF
MATERIALEN
i. GOEDBLOED EN ZN CV
Elke AMATEUR-filmer kan nu PROF-filmer worden
met de
PRACHT TINT (ribstof) slechts i jq
per stuk
MEENEEMELEMENTEN
voor de fantastische prijs van IOC
per stuk
Eiken EETK. STOELEN met
beklede zit per 4 stuks slechts
LOSSE CLUBS speciale prijzen
per stuk v.a.
ROTAN CLUBS nu met 20% KORTING
(leuke modellen)
NYLON LOPER 70 breed ideaal
voor keukens slechts p. mtr.
WOONKAMERTAPIJT in 2 tinten
(kamerbreed) NU p. mtr.
SLAAPKAMERTAPIJT in 2 kleu
ren (kamerbreed) NU p. mtr.
Gedurende de maand januari
SKAI ideale stoelbekleding
slechts p. mtr.!
PLUCHE TAFELKLEDEN
royale maat per stuk
SIERKUSSENS 10-20% KORTING GORDIJNSTOFFEN
v.a. p. mtr.
LADDERS
Bij ons NU 398,-
vervolg van pag 1
Goeree-
Overflakkee
Betere dijken
Middelharnis
Zuid Beveland
Eigenlijk teveel koopjes om op te noemen!
Zuilen we maar zeggen tot ziens in onze zaak? („Onder het genot van een kopje koffie")
KLOKSTRAAT 7
GOES
TELEFOON 01100-7103
ONZE „MODELWONING"
Hugo de Grootlaan 63, Middelburg
is vrijdagsavonds na 7 uur geopend.
VAN DER VLIET
Walra Linnen uitzet
Hout - Aluminium
VARIN'S
Het Ruiterhuk "ABUMO"
VERF - VASTALUX
Eveneens een oorkonde,
maar dan later van graaf Wil
lem 3, maakt melding van een
noodtoestand aan de dijk van
het Quaelambacht bij Zierik-
zee omstreeks 1320. De dijk
bij Brouwershaven begaf het
op negen september 1344 en
op vijf december 1356 werd
de dijk van Schouwen „groote-
lijks van den Zuiden bedor
ven". In de vijftiende eeuw
gaat de strijd tussen het water
en de mens onverminderd
voort. Het begon al in 1404,
toen op de negentiende no
vember een stormvloed de
Zeeuwse en Belgische kust
gebieden teisterde. Ook Dui-
veland ondervond hiervan gro
te nadelen. Of ook de grote
Sint-Elizabethsvloed van acht
tien november 1421 de water
keringen op Schouwen Duive-
land heeft aangetast, is niet
duidelijk bekend. Met de
storm van vijftien november
1437 is het al niet anders.
Ook toen liepen veel polders
in Zeeland onder water, maar
er wordt in de kronieken niet
vermeld waar. Na in die vijf
tiende eeuw nog drie keer te
hebben aangevallen, gunt de
zee haar opponent na de
eeuwwisseling nauwelijks
rust. Tweemaal sloeg zij toe
bij wijze van een voorposten
gevecht, om op vijf en zes
november van het jaar 1530 de
tot dan toe hevigste aanval te
ondernemen. Het werd de
grootste vloed uit de geschie
denis van Schouwen Duive-
land, waarschijnlijk zelfs gro
ter dan de februari ramp in
1953. Alleen waren er in 1530
wellicht beduidend minder
slachtoffers, omdat de ramp.
overdag plaatsvond. Wederom
in november maar nu veertig
jaar later onderna het water
voor de zoveelste maal een
poging de mens terug te drin
gen, en nu was het vooral
Schouwen dat veel land ver
loor. Voor het eerst door toe
doen van de mens kwam dit
eiland onder water te staan in
1575. Men probeerde namelijk
op deze manier Zierikzee te
beschermen tegen een aanval
van de Spanjaarden. Het
Kaaskenswater en de Ronde
Weel zijn blijvende herinne
ringen aan dit feit.
den leert men ztyn medemens
eerst goed kennen. Dan pas
beseft men, welk een voor
recht het is, geboren te zijn en
te wonen in een provincie,
waar de grote meerderheid
der bevolking nog tracht te
leven naar de beginselen,
neergelegd in Gods woord.
„De heer Casembroot eindigt
met: „Mogen wij in deze geest
zo bleven voortarbeiden, dan
brengen wij de grootste hulde
aan hen die by deze ramp het
leven lieten."
Ook het „buur-eiland" Goe-
ree-Overflakkee maakte de fe
bruari ramp van '53 in al zijn
Zoals reeds vermeld, de zee
nam het niet, verre van dat,
de zee sloeg terugl Met maar
liefst negen overstromingen in
de Middeleeuwen trachtte zij
haar verloren gebied te hero
veren. Het latere Oudeland
van Ouddorp en het Oudeland
op Goedereede of Westvoor ne
waren respectievelijk in 1170,
1173 en in 1283, 1304 doelwit
van een kolkende, bruisende
vijand. Zoals we zien, over
stromingen die elkaar snel op
volgden. En op die manier
ging de zee ook de volgende
eeuwen door. Water, dijken,
water, leverde het trieste aan
tal van in totaal tweeënvijftig
doorbraken op, waarvan de fe
bruari ramp het droevige
hoogtepunt en sluitstuk
vormt.
De steeds beter wordende
waterkeringen zijn er waar
schijnlijk de oorzaak van dat
in de zeventiende eeuw het
aantal vloeden sterk terugliep.
De dijken werden niet alleen
hoger, maar door het aanbren
gen van steenglooiingen met
palen op de buitenbermen
werden zij ook steeds steviger.
Het duurde daarom tot 1682
voordat de enigste grote
stormvloed van die eeuw de
mens wederom schaakmat zet
te. Grote delen van Tholen en
Schouwen Duiveland liepen
onder en vele woningen wer
den verwoest. De volgende
eeuw vermeldt drie overstro
mingen, waarbij tijdens de
laatste, in 1775 voor het eerst
in de geschiedenis meterologi-
sche waarnemingen werden
gedaan en waarvan de hoogste
waterstanden bekend zijn.
Overigens bracht deze storm
vloed weinig schade toe daar
hij woedde in de periode van
doodtij.
De negentiende eeuw was
nauwelijks begonnen of de zee
rukte weer op en bracht in
1801 ernstige schade toe aan
de noordelijke dijken van
Schouwen. Bijzonderheid van
deze vloed is, dat het water
erg snel steeg en het is na
deze vloed geweest, dat men
in Zierikzee voor de eerste
keer in de geschiedenis vloed
planken moest gebruiken. De
laatste storm van die eeuw
kwam al in 1825 die een dijk
bij Borrendamme wegsloeg.
Ook de Westhavendijk van
Zierikzee moest wederom het
ontgelden. Vooral de eerste
was in omvang erg groot. Op
bevel van de bezetter moest in
1944 het eiland volledig onder
water worden gezet en het
duurde ondanks het feit dat
men direct na de bevrijding
begon met het lozen van het
inundatiewater, nog tot acht
september 1945 eer het norma
le peil van 2,08 m-N.A.P.
werd bereikt.
Dan komt 1953. Rampzaliger
kon het haast niet en de eer
ste februari van dat jaar werd
voor velen een ware hel. Als
we in „gekwelde grond", een
uitgave van de stichting
Nieuw Schouwen-Duiveland
bladeren, zien we de lange
lijsten van diegenen die nim
mer bovenkwamen. Dertien
bladzijden vol met namen die
op zich al boekdelen spreken.
Ook treffen we in deze uitga
ve nog enkele woorden aan
van de vroegere commissaris
van de Koningin in Zeeland,
jhr. mr. A.F.C. de Casembroot
die onder andere schryft: „De
grootste bewondering heb Ik
gehad voor de houding van de
bewoners van het eiland en
met name voor de nabestaan
den van hen, die het slachtof
fer van de ramp werden. Hun
houding en moed, om het her
stel terstond weer ter hand te
nemen, heeft allerwege het
grootste respect afgedwongen.
Onder dergeiyke omstandighe-
verschrikkingen mee. en ook
hier liet de zee niet voor, het
eerst haar tanden zien. Nadat
waarschijnlijk evenals in
Schouwen-Duiveland in het
jaar 275 de duinketen werd
doorbroken, zien we dat op
het eilandje Westvoorne of
Goedereede voor het eerst
kleine nederzettingen ontstaan.
Daar er toen nog geen sprake
was van een waterkering of
iets dergelijks, bouwde men
de zogenaamde vloedhillen,
vluchtheuvels waarop men in
geval van nood een veilig
heenkomen zocht. Men boerde
in die tijd goed, vooral omdat
de kust uitermate geschikt
bleek als landingsplaats voor
de scheepvaart op Engeland.
Het huidige Goedereede )goe-
de reede) dankt hier trouwens
haar naam aan. In de elfde
eeuw werden aan de westzijde
van het eiland de eerste dij
ken gelegd. Er zouden er nog
vele volgen, want ook de Goe-
reese en Overflakkeese voor
ouders besloten successievelijk
te trachten de zee definitief
terug te dringen.
De polder Dirksland bij
voorbeeld, die in eerste in
stantie werd .geëxploiteerd
voor de zoutwinning, besloot
in 1415 tot indijken. De toen
malige bewoners wilden er
een korenland van maken.
Trouwens het zoutwinnen mag
gerust als de oorzaak van veel
bedijkingen genoemd worden.
Men legde de dijken rond
schorren en slikken omdat de
ze voor een groot deel uit zout-
fhoudend veen bestonden.
Door nu de bovenlaag van dit
veen de verbranden hield men
onder andere ruw zout over.
Dit darinckdelven of moerne-
ren vormt daarmee in feite de
basis tot het ontstaan van het
eiland Goeree-Overflakkee.
Toch kon men door de jaren
heen niet ongestoord verder
gaan, want ook hier wilde de
zee zich niet bij een nederlaag
neerleggen. Rond 1475 met na
me liepen de platen van Me
lissant weer onder water, na
dat ze nota bene kort na 1465
waren ingedijkt. Overigens
was 1465 toch een belangrijk
jaar, want de Abt van het
klooster van St.-Michiel, de
Prior van het Kartuizerkloos
ter en de Prior van het Salva-
torklooster, die alle drie in
Antwerpen woonden, sloten in
dat jaar met een aantal parti
culieren een overeenkomst om
de bedijkingen van Middelhar-
nisse gemeenschappelijk ter
hand te nemen. Het dorp wat
in het centrum van dit gebied
lag noemde men St.-Michiel in
Putte. Dit laatste bleek geen
succes en werd later dan ook
Nu in een ander herden-
kingsgeschrift „Gebroken Dy-
ken" van het Wetenschappe-
üjk Genootschap voor Goeree
en Dverflakkee en de Flak-
keesche Drukkerij 3.M.
Boomsma, zien we eenzelfde
rij namen van hen die de eb
niet meer mee mochten ma-
getroffen gebieden, doch wel
licht even rijk aan historische
gebeurtenissen. De bewoners
waarvan in een oorkonde uit
het jaar 976 wordt gesproken,
leefden van de visvangst en
de schapenteelt. Het land was
bijzonder onherbergzaam en
bestond voornamelijk uit poe
len en plassen. Dat was ook
de oorzaak van het wegblijven
van zogenaamde „import".
Daar bovendien de bewoners
tamelijk vijandig tegenover
het Christendom stonden, kon
het gebeuren dat eerst in de
dertiende eeuw enkele paro
chies ontstonden. Er kwam zo
doende wat meer leven in de
brouwerij en ook de zee droeg
zijn veroverende steentje bij.
Het land wijzigde voortdu
rend van vorm, terwijl de be
woners geslacht na geslacht
probeerden de zee te weer
staan.
De eerste grote stormramp
in dit gebied dateert uit 1530.
Zij was zo hevig dat de bodem
gesteldheid ons praktisch niets
meer over de middeleeuwse
geschiedenis van dit stukje
Zeeland kan vertellen. Toen
ontstond bijvoorbeeld ook het
verdronken land van Zuid-Be
veland. Eerder al, in 1288, in
1304 en in 1324 braken ver
schillende dijken door, terwijl
in het laatst genoemde jaar
zowat heel Zuid-Beveland er
aan moest geloven. Frappant
is wel dat op veel „heiligen
dagen" de zee de mens over
won en haar water het land
instuwde. Zo waren er niet
alleen op St.-Victorsdag in
1375 overstromingen, maar ook
de St.-Elisabethsvloed van ne
gentien november 1404 en de
St.-Elisabethsvloed van acht
tien november 1421 veroor
zaakten bij onze voorouders
veel leed.
We vertelden het reeds:
1530 was het jaar dat de zee
heviger dan ooit binnenviel en
waarvan C. Philips in het ge
denkboek van de watersnood
in oost-Zuid-Beveland 1953
zegt: „Holland en de Zeelandt
wel beklagen magh, Sinte Fe
lix quaden Saterdagh". Tien
tallen overstromingen hebben
daarna Zuid-Beveland nog ge
teisterd. Hoe bekend is-
bijvoorbeeld niet het verdron
ken land van Reimerswaal.
Toch hebben ook deze Zeeu
wen de strijd nimmer opgege
ven en ondanks een geweldig
verlies aan mensenlevens
bleek men telkenmale weer
bereid het gevecht met wind
31 JANUARI 1 FEBR. 1953 DE RAMPNACHT 1973
Vandaag is het alweer 20 jaar geleden
Dat Zeeland door het water werd omspoeld
Herinnert u zich nog hoe er toen is gebeden
Hebben wy toen ook maar iets van dat lyden gevoeld
Een anders leed en smart is men vaak gauw vergeten,
Och, misschien denkt men er nog wel eens aan.
Maar toch is t goed om het nog eens te weten,
Om er nog eens *n ogenblik by stil te staan.
Een stormwind In de morgen opgestoken
Verhief zich des avonds, met vernieuwende kracht
Met woedend gebrul had zy haar boeien gebroken,
Als aangevuurd door een donkere nacht.
De zee kookte al feller, de wind woel steeds meer
Dan is het als zwygt ze; maar dan buldert ze weer
En de ramp en het leed door niemand verwacht
Kwam nader, steeds nader in die gitzwarte nacht.
Klokken gaan luiden, sirenen gaan loeien!
Wat dat toch betekent! O God, spaar ons land!
Zo werd er gebeden, toen men zat in de boeien
Geslagen om Zeeland, door Gods kastydende hand.
Veel jaren zyn voorby nu; veel werd er geleden,
Veel werd er geofferd, veel kwam weer tot stand
Veel werd er gewerkt. Veel is er gebeden!
Ook dat, ja ook dat, was een werk van Gods hand.
We werden gered uit die klemmende banden
Ook toen weer bevryd van dat knellende juk.
het was goed toen te danken met gevouwen handen
En met d'ogen gesloten, voor het grote geluk.
Ik vraag u, denken we wel aan die bloedende harten
Harten die bloeden om onherstelbaar verdriet
God gaf toen gelukkig ook troost in de smarten
Gelukkig, want woorden van mensen die hielpen hier niet.
VLISSINGEN 1973.
JAN VADER
gewijzigd in Middelharnis.
Talrijke bedijkingei
elkaar nu snel op. Oude en
Nieuwe Tonge bijvoorbeeld
nog vóór 1583, de Hoge Heer
lijkheid Klinkerland in 1504
en Stad aan 't Haringvliet in
1527. Bedijkt waren toen ech
ter al in 1483 de Heerlijkheid,
St.-Adolphland (Ooltgensplaat
en Den BommeK en in 1465
de Heerlijkheid Sommels-
dijk.
ken. „Mogen wij er )red: uit
onze ervaringen! de kracht uit
putten", zegt ds. G. Bloemen-
daal in deze uitgave, „om
voort te gaan op de weg naar
herstel. Dan zal eens het el-
land daar weer liggen onder
de wyde hemel, dragend de
rijkdom van zyn akkers, als
een juweel gevat in de sterke
band der vernieuwde dijken.
Dan zal blijken dat de ge
schiedenis zich ongetwijfeld in
dit ene opzicht herhaalt niet
alleen dezelfde worsteling en
hetzelfde leed, maar bovenal
dezelfde moed en... hetzelfde ver
trouwen op Hem, die eeuwig
Dezelfde bliift."
En nu Zuid-Beveland. Derde
op de lijst van de zwaarst
en water aan te binden.
Ook in 1953 toen de tol voor
de overstromingen in Oost-
Zuid-Beveland zevenenzeven
tig mensenlevens bedroeg. Het
leven ging echter door! Ook
het Zuid-Bevelandse. De
Zeeuw trok zijn rug recht en
in het eerder genoemde ge
denkboek van Oost-Zuid-Be
veland in 1953 geeft W.A.
Verbeek op eenvoudige wijze
de houding van vele getroffe
nen weer: „Eendracht maakt
macht, dat zy onze leuze!
Komt, helpen wij elkaar. Elk
moet getrouw zijn plicht ver
vuilen, dan komt ook Krulnin-
gen wel klaar. Het Zeeuwse
bloed doet immer wond'ren,
We gaan dus hand in hand;
dan zal weer 't koren welig
groeien, in 't prachtig Schelde-
land."
SINKE DE DRAAD
Voor een volledige
rij-opleiding
AUTORIJSCHOOL
Opleiding voor
alle rijbewijzen
VAMOR gediplomeerd.
Troelstraweg 329,
VLISSINGEN
Tel. 01184 -3064
Vraag vrijblijvend
op zicht. Geen
koopverplichting. Geen
binding door handtekening.
Wel gunstig spaarsysteem
en jarenlange Walra-
garantie. Advizeuse
Mevrouw van Houwelinge,
Statenlaan 2, Middelburg,
tel. 01180 - 8731.
UIT VOORRAAD
Ladder-
bedrijf
Ravelijn-
itroaf 17
IJzendijke
(Bedrijf
Boulevard 3)
Telefoon
(0T1761 217
Speciaal ontworpen voor diegenen die het
allemaal wat eenvoudiger willen doen
Belichting volautomatisch door de lens,
-daardoor altijd goedbelichte opnamen
Eventueel op afstand bedienbaar
Aansluiting voor filmlamp op lichtnet
plm. 3 meter snoer vanaf 49,—
ix Film inbrengen d.m.v. cassette, super-8
Aansluiting op statief, vanaf 49,—.
ADVIESPRIJS 498,-
Kom vrijblijvend eens kijken.
VLISSINGEN,
GOES,
KRUINItÏGEN,
ZIERIKZEE,
ETTEN-LEUR,
Badhuisstraat 40
Grote Markt 7
Rijksweg 45
Nobelstraat 30
Bredaseweg 26
Tel. 01184-4081
Tel. 01100-6159
Tel. 01130-1232
Tel. 01110-3441
Tel. 01608-2670
Walstr. 83 - Vlissingen
Tel. (01184) 7470
ALLES VOOR RUITER EN PAARD
Ook ruim gesorteerd in paardenboeken
Zaterdags
morgens
geopend.
Houthandel, zagerij en schavery
VEERSESINGEL 28, MIDDELBURG
TELEFOON 01180 - 2040
Ruime parkeergelegenheid aanwezig
