Duin gaat snel bergaf
Bacterie maakt en verteert plastic
Bah, spelletjes
Rapport Zee, zand en zorgen luidt de noodklok
DINSDAG 10 DECEMBER 1991
Met de kerstdagen voor de deur
en de winter in aantocht is in veel
gezinnen de tijd van spelletjes
aangebroken. Gezellig onder de
lamp aan tafel mens-erger-je-nie-
ten. Of boggelen op de grond voor
de buis.
Maar wat als je dat soort dingen
(en de winter duurt lang!) nou he
lemaal niet leuk vindt? Zorg dan
dat je de serie stap voor stap on
der handbereik hebt. Of één deel
ervan, want er zijn er drie. Ze wor
den uitgegeven door Zirkoon en
het zijn boeken van een indruk
wekkend royaal formaat (261 x
340 mm). De serie komt oorspron
kelijk uit Engeland en elk deel
werd geschreven door Angela
Wilkes.
In Maak het nou! doet ze je tien
ideeën aan de hand voor mooie
dingen die je zelf kunt maken. Ze
leert je eieren beschilderen, mas
kers maken, sieraden van pasta
ontwerpen, papieren bloemen
knippen en de kerstboom optui
gen met engeltjes, boompjes en
slingers. Wel eens van een enve-
loppepop gehoord? En van hallo-
weenlantaarns, van lapjesbor
den,van tulpenpapier? Ook over
cadeautjes inpakken heeft ze leu
ke tips.
In een bibliotheek hoef je niet
lang te zoeken naai* hobby-achti-
ge doeboeken, maar 'Maak het
nou!' is wel anders dan andere.
1. Alle mooie dingen in dit boek
kun je zelf maken met behulp-
van goedkoop materiaal dat in
élk huishouden te vinden is.
(Maar dat geldt voor meer boe
ken.)
2. De spullen die je nodig hebt
worden heel precies opge
noemd. (Dat doen sommige
andere boeken ook).
3. Watje moet doen wordt duide
lijk uitgelegd. (Het zou raar
zijn als het anders was.)
4. Maar dit vind je nergens an
ders: duidelijke kleurenfoto's
van Dave King laten je stap
voor stap zien hóe je te werk
moet gaan en hoe gróót de
werkstukken worden.
De andere twee Stap voor Stap
delen heten Mooie boel en Voor
zoete koek. 'Mooie boel' gaat over
hoe moeilijk de aarde het heeft en
wat dat betekent. Er worden on
der andere proefjes in beschreven
waarmee je de luchtvervuiling
kunt meten en de verzurings-
graad van regen.
'Voor zoete koek' is een kookboek
om aparte en grappige baksels te
maken: rozijnenkoekjes, eclairs,
profiteroles, kaasscones, spoken,
wormen, een superlekker dino
saurus en nog veel meer.
'Maak het nou!', 'Mooie boelen 'Voor
zoete koek' kosten elk 24,95.
Vandaag kook ik van Loethe Olt-
huis met tekeningen van Thea
Peters is een professioneel kook-
boeken
boek voor kinderen: meer dan
honderd recepten voor soep,
voorgerechten, hoofdgerechten
met en zonder vlees, bijgerech
ten, sausjes, toetjes, lunch- en
feestgerechten, gebak, zoete ge
rechten zonder suiker, tussen
doortjes en drankjes. Bij elk ge
recht is aangegeven wat je nodig
hebt, hoe je het moet maken, hoe
lang het duurt en hoe moeilijk het
is.
Het boek begint met belangrijke
zaken die je moet weten voor je
aan de slag kunt en tussendoor
vind je allerlei wetenswaardighe
den over voeding en eten. Het telt
144 bladzijden, kost 24,50 en is
door uitgeverij Ploegsma zo ge-
maakt dat het gemakkelijk open
blijft liggen.
Jan Smeekens
Plastic verteert niet. En dat is slecht
voor het milieu. Maar plastic ma
ken, dat wél verteert, is dat een toe
komstdroom? Nee, 't is al werkelijk
heid!
Gjalt Huisman, bioloog aan de
Rijksuniversiteit Groningen heeft
het (uit)gevonden. „Zoals zoveel
ontdekkingen gebeurde deze ook
per ongeluk", zegt hij. „Er werd een
bacterie gekweekt, die per ongeluk
teveel voeding kreeg. De bacterie
ging daardoor iets plasticachtigs
maken en dat werd in '85 geïso
leerd".
Gjalt begon z'n onderzoek in '86, een
jaar later zou hij afstuderen en ont
dekte, dat de bacterie verschillende
plastics maakt, als je z'n voeding
verandert.
•Een bacterie leeft van stikstof, zwa
vel, fosfaten enz.", legt hij uit. „Het
blijkt dat de bacterie het liefst plas
tic maakt, als hij niet meer kan
groeien, maar nog wel genoeg voed
sel heeft. Laten we nu de stikstof uit
de voeding weg, dan maakt de bac
terie plastic. Laten we zwavel weg,
dan maakt hij weer ander plastic".
Pindakaas
Toen ze de beste plastic, sterk en
rekbaar, hadden gevonden, werden
de 'makers' bacteriën in de centrifu
ge gedaan.
Gjalt: „Daardoor komen alle plas
ticbolletjes bij elkaar en vormen een
soort pasta. Vergelijk het maar met
pindakaas. De kleur klopt aardig.
„Vervolgens wordt de pasta in een
oplossingsmiddel gedaan en gefil
terd. Net als koffie zetten. Zo wordt
het nieuwe plastic in Jiet laborato
rium gemaakt. Als je het weer in de
grond stopt, breekt dezelfde bacte
rie die het maakt, het ook weer af.
Operatie
Gjalt: „Onze grootste opbrengst is
een vat van 10 liter. Als het echt in
de fabriek wordt gemaakt hebben ze
vaten van 10.000 liter!".
Volgens hem kan het nog wel 10 jaar
duren voordat het nieuwe plastic
volop geproduceerd kan worden.
Hij ziet al wel mogelijkheden voor
gebruik in de geneeskunde. „Als je
je been breekt, moet daar vaak een
metalen pin in, die er later weer uit
gehaald moet worden. Maak je die
pin nu van plastic, dan verdwijnt die
vanzelf. Scheelt een operatie".
illtÜ
Zee en zand. Lekker! Geen zorgen.
Toch? Helaas, ze zijn er wel. En niet
zo'n klein beetje ook. Daarom heeft
de Stichting Duinbehoud het
alarm-rapport zeet zand en zorgen
geschreven.
Het gaat al een tijd helemaal niet
goed met onze duinen. Ze worden
constant door allerlei zaken be
dreigd. Zware stormen die er flinke
happen uitnemen bijvoorbeeld.
De helft van Nederland ligt lager
dan de zee. Waar het onveilig wordt,
worden de gaten weer met zand ge
vuld. Maar niet overal, want het
kost veel geld. Er gaat zo op natuur
lijke manier duin verloren.
Veel ernstiger nog is de schade die
wij mensen zelf veroorzaken. Van
kinderen die er opklauteren, tot de
bouw van talloze bungalowdorpen,
campings, deltavliegers, golfbanen.
Zeeland is een echte vakantiepro
vincie en het duin lijdt erg door re
creatie. De hele zomer is het leve de
lol. Maar als alle toeristen weg zijn is
de schade vaak onherstelbaar.
Leve de lol
Het gaat niet alleen om wat rotzooi
of een paar kapotte plantjes. Door al
dat gedoe wordt de rust en het hele
evenwicht verstoord. Zeldzame
plantesoorten verdwijnen. Maar
ook dieren die te weinig voedsel of
geen plekje meer vinden om rustig
jongen groot te brengen.
Duinen vormen van nature een heel
gevarieerd gebied, waar verschrik
kelijk veel soorten planten en dieren
leven. Veel daarvan kunnen zelfs al
leen daar voorkomen. Van de in to
taal 42.000 hectare (één ha twee
voetbalvelden) duin in Nederland is
nog maar 9500 ha. weinig of niet aan
getast door vervuiling of vernieling.
Dat betekent dus: bijna vier van de
vijf stukken wel!
Echte duinen zijn een paar kilome
ter breed. Dat is op heel veel plaat
sen al lang niet meer zo: bijna 30%
van alle duinen is veranderd in
stadswijk, industriegebied, naald
bos, afgraving of militair terrein.
W aterwingebied
Eén van de belangrijkste gevaren
voor de duinen vormt de verdroging.
Er wordt veel te veel drinkwater
vanonder gepompt. Het grondwa
terpeil is nu zo laag, dat op sommige
plaatsen alleen nog grassen kunnen
groeien. Bovendien raken de duinen
steeds meer vervuild.
De Stichting Duinbehoud weet dat
het anders kan, beter. Ze hoopt dat
door dit rapport mensen zo schrik
ken, dat er nu eindelijk iets aan ge
daan wordt.
Bijna vier van de vijf stukken duin zijn aangetast. foto Pieter Honhoff
